İnme Hakkında Bilmeniz Gereken Herşey

İnme Nedir ?

Beyindeki bir damarda kanama yada tıkanma olduğunda, bozulan kan akışı sebebiyle kan ve oksijen beyin dokularına ulaşamaz ve bunun sonucunda inme meydana gelir.

İnme Belirtileri

Beyne giden kan akışının kaybı, beyindeki dokulara zarar verir. Beynin hasar gören bölgeleri tarafından kontrol edilen vücut bölgelerinde inme belirtileri ortaya çıkar.

İnme geçiren bir kişiye tanı ne kadar çabuk konulur ve tedavisine ne kadar erken başlanırsa, sonuçları o kadar iyi olur. Bu nedenle, hızlı hareket edebilmeniz için inme belirtilerini bilmek faydalıdır . İnme belirtileri şunlardır;

  • Felç
  • Özellikle vücudun bir tarafında kol, yüz ve bacakta uyuşma veya zayıflık
  • Konuşma problemi veya konuşmayı anlayamama
  • Hafıza bulanıklığı
  • Görme problemleri, buğulu, karartılı veya çift görme gibi görme problemleri
  • Yürüme zorluğu
  • Denge veya koordinasyon kaybı
  • Baş dönmesi
  • Nedeni bilinmeyen ani ve şiddetli baş ağrısı

İnme acil tıbbi yardım gerektirir. Siz veya başka birinin felç geçirdiğini düşünüyorsanız, hemen 112’yi arayın. Zamanında yapılmayan müdahale aşağıdaki durumlara neden olabilir;

  • Beyin hasarı
  • Uzun süreli sakatlık
  • Ölüm

İnmeden şüpheleniyorsanız mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurmalısınız.

Kadınlarda İnme (Felç) Belirtileri

İnme, ABD’de kadınlar arasındaki 4. en sık görülen ölüm nedenidir. Kadınların inme riski erkeklere göre daha fazladır. Bazı inme belirtileri kadınlarda ve erkeklerde aynı iken, bazılarında kadınlarda daha sık görülür.

Kadınlarda daha sık görülen inme işaretleri şunlardır:

  • Mide bulantısı ya da kusma
  • Halüsinasyon
  • Baş ağrısı
  • Genel halsizlik
  • Nefes darlığı veya solunum zorluğu
  • Bayılma veya bilincini kaybetme
  • Nöbetler
  • Karışıklık, oryantasyon bozukluğu veya cevap vermeme
  • Ani davranış değişiklikleri, özellikle ajitasyon artışı

Erkeklerde İnme (Felç) Belirtileri

İnme ABD’de erkekler arasında 5. en sık görülen ölüm nedenidir. Genç erkeklerin, kadınlara göre inme geçirme olasılığı daha yüksektir fakat bu sebeple ölme olasılığı kadınlara göre daha düşüktür.

Erkekler ve kadınlar aynı inme belirtileri ve semptomlarından bazılarına sahip olabilir (yukarıya bakın). Ancak, bazı inme semptomları erkeklerde daha sık görülür. Bunlar şunları içerir:

  • Yüzün bir tarafında sarkık veya düzensiz bir gülümseme
  • Konuşma bozukluğu, konuşma zorluğu ve diğer konuşmaları anlamada zorluk
  • Vücudun bir tarafında kol zayıflığı veya kas zayıflığı

Bazı belirtiler erkekler ve kadınlar arasında farklılık gösterse de, her ikisinin de erken inme tanısı alıp, yardım alabilmesi için eşit derecede önemlidir. 

İnme Türleri

İnmeler üç ana kategoriye ayrılır. Geçici iskemik atak, inme ve hemorajik inme. Bu kategoriler ayrıca aşağıdaki alt kategorilere ayrılır.

  • Embolik inme
  • Trombotik inme
  • İntraserebral inme
  • Subaraknoid inme

İnme türü, tedavi ve iyileşme sürecinizi etkileyen en temel unsurlardandır.

İskemik İnme

İskemik inme sırasında beyine kan sağlayan arterler daralır veya tıkanır. Bu tıkanmalara kan pıhtıları veya ciddi oranda azalmış kan akışı neden olur. Ayrıca aterosklerozun (damardaki plaklar) patlaması ve bir damarı tıkaması nedeniyle plak parçalarından da kaynaklanabilir.

En yaygın iki iskemik inme tipi trombotik ve emboliktir. Trombotik inme, beyne kan sağlayan arterlerden birinde bir kan pıhtısı oluştuğunda meydana gelir. Pıhtı kan dolaşımından geçer ve beyin damarlarında kan akışını engelleyecek şekilde tortulaşır. Embolik inme, vücudun başka bir yerindeki bir kan pıhtısı veya plağın beyne gitmesi sonucu oluşan inmedir. İnmelerin %87’si iskemik inmedir.

Embolik İnme

Embolik inme iki iskemik inme tipinden biridir. Vücudun başka bir yerindeki bir kan pıhtısı (sıklıkla göğüs ve boyundaki atardamarlar) kan dolaşımında beyine doğru hareket eder. Pıhtı, beynin arterlerinde sıkışır ve kan akışını durdurur ve felce neden olur.

Embolik inme, kalp rahatsızlığının bir sonucu olabilir. Yaygın bir düzensiz kalp atışı türü olan atriyal fibrilasyon , kalpte kan pıhtılarının gelişmesine neden olabilir. Bu pıhtılar dolaşımla beyine ulaşarak inmeye neden olabilir.

Geçici İskemik Atak (GİA)

Geçici iskemik atak , beyne giden kan akışının geçici olarak engellendiği durumlarda ortaya çıkar. Bu durum halk arasında geçici felç olarakta adlandırılır. Belirtileri inmeye benzerdir ancak, belirtiler bazen birkaç dakika bazende birkaç saat içinde ortadan kaybolur.

GİA genellikle bir kan pıhtısından kaynaklanır. Gelecekteki felç için bir uyarı işlevi görür, bu nedenle bir GİA dikkate alınmalıdır. 

İstatistiklere göre geçici iskemik atak yaşayıp tedavi almayan kişilerin üçte birinden fazlası takip eden bir yıl içerisinde inme yaşamaktadır.

Hemorajik İnme

Hemorajik inme, halk arasında beyin kanaması olarak nitelendirilen durumdur.  Beyindeki bir arterden sızan kan kafa tası içinde birikir ve kafatasında aşırı baskı yaratır. Bu baskı beyin hücrelerine ve dokularına zarar verir.

İki hemorajik inme tipi intraserebral ve subaraknoiddir . En sık görülen hemorajik inme tipi olan intraserebral hemorajik inme, beyni saran dokularda, bir arterin patlaması sonucu ortaya çıkar. Subaraknoid hemorajik inme daha az görülür. Beyin ve onu örten dokular arasındaki alanda kanamaya neden olur.

Amerikan Kalp Derneği’ne göre, felçlerin yaklaşık yüzde 13’ü hemorajik inmedir.

İnmenin Nedenleri

İnmenin nedeni inme tipine bağlıdır. Üç ana inme tipi geçici iskemik atak (GİA), iskemik inme ve hemorajik inmedir.

GİA, beyindeki bir arterdeki geçici tıkanmadan kaynaklanır. Blokaj, tipik olarak bir kan pıhtısının, kanın beynin belirli bölgelerine akmasını önlemesinin sonucudur. Bir GİA tipik olarak birkaç dakikadan birkaç saate kadar sürer ve daha sonra tıkayan pıhtı hareket eder ve kan akışı geri gelir.

İskemik inme beyindeki bir arterdeki tıkanmadan kaynaklanır. Bu tıkanıklık bir kan pıhtısı veya ateroskleroz plağından kaynaklanabilir . Pıhtı veya plak ile tıkanan arter iskemik inmeye sebep olur.

Diğer yandan, hemorajik inme patlayan ve kan sızdıran bir damar nedeniyle oluşur. Kan, beynin dokularına veya çevresine sızarak, beyin hücrelerine baskı ve zarar verir.

Hemorajik inmenin iki olası nedeni vardır. Bir anevrizma (bir kan damarının zayıflamış, şişkin bir bölümü) veya yüksek tansiyondan kaynaklanabilir. Daha az sıklıkla, damarlarınız ve atardamarlarınız arasında anormal bir bağlantı olan arteriyovenöz malformasyon denilen bir durum beyinde kanamaya neden olabilir. 

İnme İçin Risk Faktörleri

Bazı risk faktörleri sizi inmeye daha yatkın hale getirir. İnme için risk faktörleri şunları içerir:

Diyet

Sağlıksız bir diyet inme riskini artırır:

  • Tuz
  • Doymuş yağlar
  • Trans yağ
  • Kolesterol

Hareketsizlik

Hareketsizlik veya egzersiz eksikliği, inme riskinizi artırabilir.

Düzenli egzersizin birçok sağlık yararı vardır . 

Alkol tüketimi

Çok fazla alkol alırsanız inme riskiniz de artar . Alkol tüketimi ölçülü olarak yapılmalıdır. Bu, kadınlar için günde bir kadeh, erkekler için günde iki kadehin aşılmaması anlamına gelmektedir. Bundan daha fazlası, kan basıncı seviyelerini arttırmanın yanı sıra ateroskleroza neden olabilen trigliserit seviyelerini de yükseltebilir .

Tütün kullanımı

Tütünün herhangi bir şekilde kullanılması, kan damarlarınıza ve kalbe zarar verebileceği için felç riskini de arttırır. Sigara içenlerde bu risk daha da artar, çünkü nikotin kullandığınızda kan basıncınız yükselir.

Kişisel özellikler

İnme için kontrol edemediğiniz bazı kişisel risk faktörleri vardır. İnme riski şunlara bağlanabilir:

  • Aile öyküsü. Bazı ailelerde inme riski, yüksek tansiyon gibi genetik sağlık sorunlarının görülme sıklığı daha yüksektir.
  • Cinsiyet. Hem kadınlar hem de erkekler felç geçirebilirken, inmeye bağlı ölüm riski kadınlarda tüm yaş gruplarında daha yaygındır.
  • Yaş. Yaşlandıkça, felç geçirme olasılığınız artar.
  • Irk ve etnik köken. Kafkasyalılar, Asyalı Amerikalılar ve Hispaniklerin Afrika kökenli Amerikalılar, Alaska Yerlileri ve Amerika yerlileri olanlardan daha az inme görülmektedir.

Sağlık geçmişi

Bazı tıbbi durumlar, felç riskini arttırır. Bunlar şunları içerir:

İnme için spesifik risk faktörlerinizi öğrenmek için mutlaka doktorunuzla konuşun.

İnme Teşhisi

Doktorunuz öykünüzü dinleyecek, tıbbi özgeçmiş bilgilerinizi alacak, kalp, fizik ve nörolojik muayenenizi yapacaktır. Bu muayene sürecini takiben sizden bir takım kan testleri ve görüntüleme tetkikleri isteyecektir.

Kan Testleri

Sizden istenecek kan testleri arasında kan şekeri seviyeniz (glukoz), vücuttaki inflamasyonu ortaya koymaya yönelik testler (CRP), tam kan sayımı (hemogam) ve kanama pıhtılaşma testleri (PT,INR) olabilir.

MR ve BT Taraması

Manyetik rezonans görüntüleme (MRI) taramasından ve bilgisayarlı tomografi (CT) taramasından birini veya ikisini birden kullanılabilir.

MRG herhangi bir beyin dokusu veya beyin hücresinin hasar görüp görmediğini görmeye yardımcı olacaktır. Bir BT taraması beyninizde kanama veya hasar olup olmadığını gösteren beyninizin ayrıntılı ve net bir resmini sağlayacaktır. Ayrıca belirtilerinize neden olabilecek diğer beyin koşullarını da gösterebilir.

EKG

Doktorunuz bir elektrokardiyogram da (EKG) isteyebilir. Bu basit test, kalpteki elektriksel aktiviteyi kaydeder, ritmini ölçer ve kalbin ne kadar hızlı attığını kaydeder. Bu tetkik, kalp krizi veya atriyal fibrilasyon gibi felce yol açabilecek kalp rahatsızlıklarınız olup olmadığını belirleyebilir.

Serebral Anjiyogram

Doktorunuzun inme geçirip geçirmediğinizi belirlemek için isteyebileceği bir başka test de bir beyin anjiyogramıdır . Bu, boynunuzdaki ve beyninizdeki atardamarlara ayrıntılı bir bakış sunar. Bu test, semptomlara neden olabilecek tıkanmaları veya pıhtıları gösterebilir.

Karotis ultrasonu

Karotis ultrasonu, yüz, boyun ve beyne kan sağlayan sizin karotid arterlerinizde, bir tıkanıklık veya daralma olup olmadığını gösterebilir.

Ekokardiyogram

Ekokardiyogram kalbinizin ultrason ile görüntülenmesini sağlar, kalbinizde pıhtı kaynağı oluşturabilecek hastalıkların tanısında faydalı olabilecek bir tetkiktir.

İnme Tedavisi

İnmede doğru tıbbi değerlendirme ve acil tedavi, iyileşme ve hayatta kalma üzerinde büyük öneme sahiptir. Kendiniz yada bir yakınınızın inme geçirdiğinden şüpheleniyorsanız hiç zaman kaybetmeden tıbbi yarım çağırmalısınız.

İnme tedavisi, inmenin tipine göre farklılık gösterir.

İskemik İnme ve Geçici İskemik Atak (GİA)

Bu inme tiplerine beyinde bir kan pıhtısı veya başka bir tıkanıklık neden olur. Bu sebeple, büyük ölçüde, aşağıdakileri içeren benzer tekniklerle tedavi edilirler:

Antiplatelet ve antikoagülanlar

Aspirin genellikle felce bağlı hasarlara karşı ilk başvurulabilecek ilaçtır. Antikoagülan ve antiplatelet ilaçları inme semptomları başladıktan sonraki 24 ila 48 saat içinde alınmalıdır .

Pıhtı kesici ilaçlar

Trombolitik ilaçlar, beyninizin atardamarlarında kan pıhtılarını kırabilir, bu da inmeyi durdurur ve beyindeki hasarı azaltır.

Bu ilaçlardan biri, doku plazminojen aktivatörü (tPA) veya Alteplase IV r-tPA, iskemik inme tedavisinde altın standart olarak kabul edilir. İnme semptomlarının başlamasından sonraki ilk 3 ila 4.5 saat içinde verilirse, kan pıhtılarını çabucak eriterek çalışır . tPA enjeksiyonu alan insanların inmeden iyileşme olasılığı daha yüksektir ve inme sonucu kalıcı bir sakatlık geçirme olasılığı daha düşüktür.

Mekanik trombektomi

Bu işlem sırasında, doktor başınızın içindeki büyük bir kan damarı içine bir kateter yerleştirir. Daha sonra pıhtıyı damardan çıkarmak için bir cihaz kullanırlar. Bu ameliyat, inme başladıktan 6 ila 24 saat sonra yapılırsa başarı şansı yüksek olur.

Stentler

Doktorunuz arter duvarlarının nerede zayıfladığını tespit ederse, daralmış atardamarı şişirmek ve arter duvarlarını stent ile desteklemek için bir prosedür uygulayabilir .

Cerrahi

Diğer tedavilerin işe yaramadığı nadir durumlarda, doktorunuz atardamarlarınızdan bir kan pıhtısı ve plak almak için ameliyat yapabilir. Bu bir kateter ile yapılabilir veya pıhtı büyükse, doktorunuz tıkanıklığı gidermek cerrahi yönteme başvurur.

Hemorajik inme

Beyindeki kanamaların veya sızıntıların neden olduğu felç, farklı tedavi stratejileri gerektirir. Hemorajik inme için tedaviler şunlardır:

İlaçlar

İskemik inmeden farklı olarak, hemorajik inme geçiriyorsanız, tedavinin amacı kanınızı pıhtılaştırmaktır. Bu nedenle, aldığınız kan sulandırıcıların etkisini gidermek için size ilaç verilebilir.

Ayrıca, kan basıncını azaltabilen, beyninizdeki basıncı azaltan, nöbetleri önleyen ilaçlar da verilebilir.

Coiling

Bu işlem sırasında doktorunuz kanama veya zayıflamış kan damarı bölgesine uzun bir tüp yönlendirir. Ardından, arter duvarının zayıf olduğu bölgeye bobin benzeri bir cihaz yerleştirirler. Bu, bölgeye kan akışını engelleyerek kanamayı azaltır.

Sıkıştırma

Görüntüleme testleri sırasında doktorunuz henüz kanamaya başlamamış veya kanaması durmuş bir anevrizma bulabilir . Ek kanamayı önlemek için, bir cerrah anevrizmanın tabanına küçük bir kelepçe yerleştirebilir. Bu, kan kaynağını keser ve olası bir yeni kanamayı önler.

Cerrahi

Doktorunuz bir anevrizmanın patladığını görürse, anevrizmayı kesmek ve ek kanamayı önlemek için ameliyat yapabilir. Aynı şekilde, büyük bir inmeden sonra beyindeki basıncı azaltmak için bir kraniyotomi gerekebilir.

Acil tedaviye ek olarak, doktorunuz gelecekteki felçleri önlemenin yolları hakkında size tavsiyede bulunacaktır.

İnme İlaçları

İnmeleri tedavi etmek için çeşitli ilaçlar kullanılır. Doktorunuzun seçeceği tür, büyük ölçüde sahip olduğunuz inme türüne bağlıdır. Bazı ilaçların amacı mevcut durumu tedavi etmek, bazı ilaçların amacı ise ikinci bir inmeyi önlemektir.

En yaygın inme ilaçları şunlardır:

  • Doku plazminojen aktivatörü (tPA). Bu acil durum ilacı, felce neden olan kan pıhtısını ortadan kaldırmak için inme sırasında kullanılabilir. Bunu yapabilen şu anda mevcut olan tek ilaçtır, ancak inme semptomlarının başlamasından sonraki 3 ila 4.5 saat içinde verilmelidir. Bu ilaç bir kan damarı içine enjekte edilir, böylece ilaç mümkün olduğu kadar çabuk çalışmaya başlayabilir ve bu da felçten kaynaklanan komplikasyon riskini azaltır.
  • Antikoagülanlar. Bu ilaçlar kanınızın pıhtılaşma yeteneğini azaltır. En yaygın antikoagülan warfarindir (Jantoven, Coumadin). Bu ilaçlar aynı zamanda mevcut kan pıhtılarının daha da büyümesini de önleyebilir, bu nedenle felçleri önlemek için reçete edilebilir. İnme ve GİA sonrası en çok reçete edilen ilaç grupları arasındadır.
  • Antiplatelet ilaçlar. Bu ilaçlar kanın trombositlerinin birbirine yapışmasını zorlaştırarak kan pıhtılarını önler. En yaygın antiplatelet ilaçlar arasında aspirin ve klopidogrel (Plavix) bulunur. İskemik inmeleri önlemek için kullanılabilirler ve ikincil inmeyi önlemede özellikle önemlidirler. Daha önce hiç felç geçirmediyseniz, aterosklerotik kardiyovasküler hastalık (örneğin, kalp krizi ve felç) riski düşükse, yalnızca önleyici ilaç olarak aspirin kullanmalısınız.
  • Statinler. Kandaki kolesterol seviyesini düşürmeye yardımcı olan statinleren bu amaçla en çok reçete edilen ilaç grubudur. Bu ilaçlar, kolesterolü plağa dönüştürebilen bir enzimin üretimini engeller. (arterlerin duvarlarında birikebilen ve felç ve kalp krizlerine neden olan kalın, yapışkan madde.) Yaygın statinler arasında rosuvastatin (Crestor), simvastatin (Zocor) ve atorvastatin (Lipitor) bulunur.
  • Tansiyon ilaçları. Yüksek tansiyon, atardamarlarınızda plak birikiminin parçalanmasına neden olabilir. Bu parçalar arterleri tıkayabilir ve felce neden olabilir. Sonuç olarak, yüksek tansiyonun kontrol edilmesi, felce engel olabilir.

İnme Rehabilitasyonu

İnme, uzun vadeli sakatlığın önde gelen nedenidir. İstatistiklere göre inme yaşayan kişilerin %10’unda tamamen düzelme görülürken, %25’inde günlük hayatı çok fazla etkilemeyen küçük sekeller kalmaktadır ve çok büyük ölçüde düzelme sağlanmaktadır.

İnmede rehabilitasyonunda yüksek başarı için mümkün olan en kısa sürede rehabilitasyona başlanması büyük önem taşımaktadır.

İnme rehabilitasyonunda dört ana alana odaklanılır.

Konuşma Terapisi

İnme konuşma ve dilde bozulmaya neden olabilir . Konuşma ve dil terapisti, nasıl konuşulacağını öğrenmek için sizinle birlikte çalışacaktır. Veya felçten sonra sözlü iletişimi zor bulursanız, yeni iletişim yollarını öğrenmenize yardımcı olacaktır.

Bilişsel Terapi

Felçten sonra, hayatta kalan birçok kişi düşünme ve akıl yürütme becerilerinde değişiklik yaşar. Bu davranış ve ruh hali değişikliklerine neden olabilir. Terapistiniz, önceki düşünce ve davranış kalıplarınızı yeniden kazanmanız ve duygusal tepkilerinizi kontrol etmeniz için çalışmanıza yardımcı olacaktır.

Yeniden Öğrenme ve Duyusal Becerileri Terapisi

Beyninizin duyusal sinyalleri ileten kısmı inme sırasında etkilenirse, duyularınızın “donuk” olduğunu veya artık çalışmadığını görebilirsiniz. Bu, sıcaklık, basınç veya acı gibi şeyleri iyi hissetmediğiniz anlamına gelebilir. Bir terapist bu duyu eksikliğine uyum sağlamanıza yardımcı olabilir.

Fizik Tedavi

Kas tonusu ve gücü inme ile zayıflamış olabilir ve vücudunuzu daha önce yapabildiğiniz gibi hareket ettiremediğinizi görebilirsiniz. Fizyoterapistiniz gücünüzü ve dengenizi yeniden kazanmanız için sizinle birlikte çalışacak ve bu sürece en iyi şekilde uyum sağlamanızın yollarını bulacaktır.

Rehabilitasyon bir rehabilitasyon kliniğinde, hastanede veya kendi evinizde yapılabilir.

Cem Mersinli, yazılım alanındaki eğitimini 2005 yılında Ege Üniversitesi'nde tamamlamıştır. Sağlık sektörü ve sağlık hizmetleri pazarlaması özel ilgi ve uzmanlık alanları arasında yer almaktadır. Sağlık alanında literatür incelemeleri ve bilimsel çalışmaların takibini yaparak, konsultasyon.net üzerinde güncel içeriklerin paylaşımını planlamaktadır.

CEVAP VER

Please enter your comment!
Please enter your name here