Antidepresanlar

Antidepresan, düşük ruh hali, takıntı, anksiyete ve değersizlik gibi depresyon semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilecek ilaçlara verilen addır.

Antidepresanlar, yapılarına ve çalışma şekline bağlı olarak farklı tiplerde sınıflandırılır. Başlıca antidepresan türleri:

• Monoamin oksidaz inhibitörleri (MAOI)
• Norepinefrin ve dopamin geri alım inhibitörleri (NDRI)
• Selektif serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI)
• Serotonin ve norepinefrin geri alım inhibitörleri (SNRI)
• Serotonin antagonisti ve geri alım inhibitörleri (SARI)
• Trisiklik antidepresanlar (TCA)
• Tetrasiklik antidepresanlar (TeCA)

Monoamin oksidaz inhibitörleri (MAOI) ve trisiklik antidepresanlar (TCA) geliştirilen ilk antidepresanlar arasındaydı. Bu eski antidepresanlar günümüzde çopk tercih edilmemektedir. Ancak hala bazı insanlara uygun olabilir veya diğer antidepresanlar etkisiz olduğunda etkili olabilirler. Günümüzde genellikle daha az yan etkisi olan daha yeni nesil antidepresanlar (seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI) gibi) tercih edilmektedir.

Antidepresanların beyindeki dopamin, serotonin ve / veya norepinefrin gibi belirli nörotransmitter düzeylerini artırarak çalıştığı düşünülmektedir.

Antidepresanlar ne için kullanılır?

Antidepresanlar, düşük ruh hali, sinirlilik, değersizlik, huzursuzluk, kaygı ve uyku zorluğu gibi depresyon semptomlarını hafifletmeye yardımcı olur.

Depresyona ek olarak, bazı antidepresanlar da bir dizi başka durumu tedavi etmek için kullanılabilir, örneğin:

• Kaygı
• İdrar kaçırma
• Bulimia nervoza
• Nöropatik ağrı
• Fibromiyalji
• Sıcak basmaları
• Migren
• Obsesif kompulsif bozukluk
• Panik atak
• Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB)
• Premenstrüel disforik bozukluk.

Yukarıda belirtilen durumları tedavi etmek için tüm antidepresanların kullanılmadığına dikkat etmek önemlidir.

Antidepresanlar genellikle bir ila iki hafta içinde semptomların hafifletilmesini sağlar; bununla birlikte, tam etkilerin görülmesi altı ila sekiz hafta sürebilir.

Antidepresan türleri ve antidepresanlar arasındaki farklar nelerdir?

Antidepresan sınıfları arasında farklılıklar vardır, çünkü hepsi farklı bir şekilde çalışır. Ayrıca, antidepresanların vücutta ne kadar süre kaldıkları, nasıl metabolize oldukları ve diğer ilaçlarla ne kadar etkileşime girdikleri konusunda da farklılıklar vardır.

Monoamin oksidaz inhibitörleri (MAOI)

Monoamin oksidaz inhibitörleri, monoamin oksidaz enzimlerinin etkilerini bloke eder, böylece beyindeki dopamin, norepinefrin ve serotonin konsantrasyonunu arttırır. Bu grup antidepresanlar genellikle karamsarlığı düzelten ve aktiviteyi arttıran ilaçlar olarak bilinir. Monoamin oksidaz inhibitörleri, trisiklik antidepresanların yeterince etkili olmadığı nörotik depresif hastalıkların tedavisinde kullanılabilir. Ayrıca fobi, panik reaksiyonlarının ve atipik depresyonun tedavisinde lityum ile kombine olarak kullanılabilir.

Monoamin oksidaz inhibitörleri kullanılırken dikkat edilmesi gerekenler:

Monoamin oksidaz inhibitörü kullanan hastalar, peynir, fasülye, karaciğer, salamura balık, maya, tavuk karaciğeri çikolata ve alkol gibi tiramin bakımından zengin yiyeceklerden uzak durmalıdır. Aksi durumda peynir reaksiyonu veya tiramin reaksiyonu olarak bilinen hipertansif kriz durumu ortaya çıkabilir.

Başlıca monoamin oksidaz inhibitörleri aşağıda listelenmektedir:

• Fenelzin (Nardil)
• Iproniazid
• Izokarboksazid (Marplan)
• Nialamid (Niamid)
• Moklobemid (Aurorix)

Norepinefrin ve dopamin geri alım inhibitörleri (NDRI)

Norepinefrin ve dopamin geri alım inhibitörleri, norepinefrin ve dopaminin geri alımını bloke ederek sinir sinapsındaki bu iki nörotransmitterin konsantrasyonunu arttırır. Majör depresif bozukluğu tedavi etmek ve sigarayı bırakmayı desteklemek için kullanılır. Sigara bırakmayı destekleme özelliğiyle daha ön plana çıkmaktadır. Kendi başına etkili bir antidepresandır, ancak birinci basamak SSRI antidepresanlarına eksik yanıt verilmesi durumunda ek bir ilaç olarak da kullanılır.

Başlıca norepinefrin ve dopamin geri alım inhibitörleri aşağıda listelenmektedir:

• Bupropiyon (Zyban, Wellbutrin)
• Nomifensin (Hemolitik anemi oluşturduğu için piyasadan geri çekilmiştir.)

Selektif serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI)

Selektif serotonin geri alım inhibitörleri, serotoninin sinirler tarafından geri alınmasını önleyerek beyindeki serotonin seviyelerini arttırır. Selektif serotonin gerialım inhibitörleri, depresyon, anksiyete bozuklukları, obsesif-kompulsif bozukluk gibi psikiyatrik hastalıkların tedavisinde sıklıkla başvurulan ilaçlardır. Bu rahatsızlıkların yanı sıra SSRI grubu ilaçlar ürolojik olarak prematür ejakülasyon (PE) ve stres tipi idrar kaçırma tedavisinde de kullanılmaktadır.

Selektif serotonin geri alım inhibitörlerinin yan etkileri

Selektif serotonin geri alım inhibitörü kullanan kişilerde, yorgunluk, bulantı, kusma, ağız kuruluğu ve diyare gibi yan etkileri görülebilir.

Başlıca selektif serotonin geri alım inhibitörleri aşağıda listelenmektedir:

• Sitalopram (Celexa, Cipram)
• Essitalopram (Lexapro, Cipralex)
• Fluoksetin (Prozac, Sarafem)
• Fluvoksamin (Luvox)
• Paroksetin (Brisdelle, Paxil)
• Sertralin (Zoloft, Lustral)
• Vilazodone (Viibrid)

Serotonin ve norepinefrin geri alım inhibitörleri (SNRI)

Serotonin ve norepinefrin geri alım inhibitörleri, sinir sinapsındaki bu iki nörotransmitterin konsantrasyonunu arttırarak hem serotonin hem de norepinefrinin geri alımını bloke eder. Serotonin ve norepinefrin geri alım inhibitörleri, majör depresif bozukluk, anksiyete bozuklukları , obsesif-kompulsif bozukluk, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, kronik nöropatik ağrı, fibromiyalji sendromu ve menopoz semptomları için kullanılır.

Başlıca serotonin ve norepinefrin geri alım inhibitörleri aşağıda listelenmektedir:

• Duloksetinin (Cymbalta)
• Desvenlafaksin (Pristiq)
• Levomilnacipra (Fetzima)
• Venlafaksin (Effexor)

Serotonin antagonisti ve geri alım inhibitörleri (SARI)

Serotonin antagonisti ve geri alım inhibitörleri (SARI), serotonin geri alımını önler ve serotoninin belirli reseptörlere bağlanmasına engel olur. Etki ve yan etki profili olarak selektif serotonin geri alım inhibitörlerine benzerdir.

Başlıca serotonin antagonisti ve geri alım inhibitörleri aşağıda listelenmektedir:

• Nefazodon (Serzone)
• Trazodon (Desyrel, Oleptro)

Trisiklik antidepresanlar (TCA) 

Trisiklik antidepresanlar (TCA), norepinefrin ve serotonin düzeylerini artırarak çalışır. Asetilkolin ve histamin gibi diğer nörotransmitterlerin etkilerini de engelleyebilirler. En eski antidepresan ilaç grubudur. 1950 – 1980 yılları arasında yoğun bir şekilde kullanılmıştır. Bu ilaçlar günümüzde depresyon tedavisi için çok fazla kullanılmamaktadır. Sadece bazı obsesif kompülsif bozukluk vakalarında hala tercih edilmektedir. Yeni nesil ilaçlara göre daha fazla yan etki olasılığı vardır. Ağız kuruluğu, kilo artışı, uyku hali, manik kayma ve yüksek dozlarda zehirlenme gibi yan etkileri olabilir.

Başlıca trisiklik antidepresanlar (TCA) aşağıda listelenmektedir:

• Amitriptilin
• Klomipramin
• Anafranil
• Desipramin
• Doksepin
• Imipramin
• Nortriptilin
• Protriptilin
• Trimipramin

Tetrasiklik antidepresanlar (TeCA)

Tetrasiklik antidepresanlar, depresyon ve anksiyeteyi tedavi etmek için kullanılır. Ayrıca depresyon belirtilerini hafifletmek için nörotransmitterleri dengeleyerek etki eder.

Başlıca tetrasiklik antidepresanlar (TeCA) aşağıda listelenmektedir:

• Amoksapin
• Maprotiline
• Mirtazapin

Antidepresanlar güvenli midir?

Önerilen dozda alındığında, antidepresanlar güvenli kabul edilir. Bununla birlikte, bazıları aşağıdakiler gibi potansiyel olarak ölümcül olan ciddi yan etkilerle ilişkilendirilmiştir:

Özellikle 25 yaşın altındaki çocuklarda ve genç yetişkinlerde intihar düşünceleri ve davranışlarında artış bildirilmiştir. Bu durumun tedaviye başlarken ortaya çıkması daha muhtemeldir.
Nöbet öyküsü olan kişilerde artan nöbet riski bulunmaktadır.
Serotonin sendromu, bu duruma vücuttaki aşırı serotonin seviyeleri neden olur. Yüksek SSRI dozlarında veya SSRI’lar serotonin salgısını arttıran diğer ilaçlarla birlikte uygulandığında daha olasıdır. Semptomlar ajitasyon, bilinç bulanıklığı, terleme, titreme ve hızlı bir kalp atış hızını içerir.
Tanısı konulmamış bipolar bozukluğu olan kişilerde manik bir atağa sebep olabilir.
Duloksetin kullanan kişilerde, ciddi bir kesilme sendromu gözlemlenir. Bu yüzden mutlaka doz azaltılarak bırakılması gerekir.
Monoamin oksidaz inhibitörleri (MAOI), çok şiddetli ilaç etkileşimleri, çok şiddetli gıda etkileşimleri ve nadiren, MAOI alımından 30 dakika ila iki saat içinde kan basıncında hızlı ancak geçici artışlar görülebilir.
Nefazodon kullanan kişilerde, hayatı tehdit eden karaciğer yetmezliği ortaya çıkabilir. Genellikle tedaviye başladıktan iki hafta ila altı ay sonra daha yaygın görülür.
SSRI ve Vortioksetin, özellikle kanama riskini artıran diğer ilaçlarla birlikte kullanıldığında kanama riskinde bir artış görülebilir.
Trisiklik antidepresanlar (TCA), özellikle önceden kalp hastalığı olan kişilerde aritmiler, kalp krizi, inme ve diğer kardiyovasküler etkiler riskinde artış görülebilir.

Antidepresanların yan etkileri nelerdir?

Herkes antidepresanlar ile önemli yan etkiler yaşamaz ve bazı antidepresanların diğerlerine göre yan etkilere neden olma olasılığı daha yüksektir. Daha yaygın olarak bildirilen yan etkilerden bazıları şunlardır:

• Bulanık görme
• Oryantasyon bozukluğu veya karışıklık
• Baş dönmesi
• Uyuşukluk, bazen uykusuzluk
• Ağız kuruluğu
• Aşırı terleme
• Gastrointestinal rahatsızlıklar (kabızlık, ishal veya bulantı gibi)
• Baş ağrısı
• Artan veya düzensiz kalp atışı
• Ayakta durma pozisyonundan oturma pozisyonuna geçerken düşük tansiyon (ortostatik hipotansiyon).
• Çoğu insanda, bu, ilacın dozajını yavaşça artırarak, bölünmüş dozlar vererek ve sıvı alımını artırarak yönetilebilir.
• Cinsel işlev bozukluğu (azalmış arzu veya erektil disfonksiyon gibi)
• Titreme
• İdrar retansiyonu
• Kilo kaybı veya kilo alımı.

Bazı antidepresanlar aniden kesildiğinde kesilme sendromu ile ilişkilendirilmiştir. Bu nedenle, tüm antidepresanları yavaşça kesmek en iyisidir.

Yan etkilerin tam bir listesi için lütfen kullandığınız ilacın prospektüsüne bakınız.