Antikoagulyantlar qan laxtalanma müddətini uzadan dərmanlardır. Buna tez-tez qan nazikliyi deyilir.
Bir neçə fərqli antikoaqulyant var. Bütün qan növləri fərqli bir laxtalanma səviyyəsində işləyir. Bəziləri ağızdan verilir, bəziləri isə yalnız injeksiya yolu ilə verilə bilər.
Antikoaqulyantlar nələr üçün istifadə olunur?
Antikoaqulyantlar qan laxtalarını müalicə etmək üçün istifadə edilə bilər və ya qan laxtalanma riskini azaltmaq üçün qan laxtalanma riski artır.
Antikoagulyantların istifadə edilə biləcəyi vəziyyətlərə nümunələr:
- Atrial fibrilasiya
- Dərin damar trombozu (DVT)
- Kalça və ya diz dəyişdirmə əməliyyatı
- İskemik vuruş
- Miyokard infarktı (infarkt)
- Ağciyər emboliyası
- Qeyri-sabit angina
Antikoaqulyantlar arasında hansı fərqlər var?
Antikoagulyantları dörd əsas qrupa bölmək olar:
- Coumarins və fırınlar;
- Faktor Xa inhibitorları;
- Heparinler;
- Birbaşa trombin inhibitorları.
Coumarins və fəndlər
Warfarin coumarin qrupu antikoagulyantdır. Qan laxtalanma yolunun II, VII, IX və X laxtalanma amillərini meydana gətirmək üçün lazım olan K vitamininin mövcudluğunu məhdudlaşdırmaqla işləyir. Bu qanın laxtalanma qabiliyyətini azaldır.
Indandionların coumarins ilə oxşar işi var, lakin əsasən siçovul, siçan və dovşan populyasiyasını idarə etmək üçün zərərvericilərə qarşı mübarizədə istifadə olunur. Buna misal olaraq pindon və dipazinon daxildir.
Kumarinlər və fırınlar da K vitamini antaqonistləri adlandırıla bilər.
Bir marka olaraq Coumadin, bazarda tez-tez istifadə olunan warfarin növüdür.
Faktor Xa inhibitorları
Faktor Xa inhibitorları, zülal protrombinin trombinə çevrilməsindən məsul olan laxtalanma qatında amil Xa üzərində işləyir. Faktor Xa inhibitorları qanda ama Xa təsir göstərə bilər, həm də əvvəlcədən laxtalanmış vəziyyətdə.
Faktor Xa inhibitorları, bəzi digər antikoaqulyantlardan fərqli olaraq müntəzəm monitorinq tələb etmir.
Heparinler
Heparinlər fraksiyasız heparin, aşağı molekulyar çəkili heparinlər və heparinoidlərdən ibarət antikoaqulyantlar qrupudur.
Qırılmamış heparin (adətən heparin adlanır) birbaşa venadaxili inyeksiya (IV) ilə qana verilməlidir və qan laxtalanmasının son mərhələlərində lazımlı amillər olan trombin və ama Xa inhibə edilməlidir. Heparin yüksək molekulyar çəki heparin də adlandırıla bilər. APTT nəzarət etmək üçün heparinlə gündəlik monitorinq tələb olunur. APTT laxtalanma baş verən nisbətdir.
Aşağı molekulyar ağırlıqlı heparinlər (LMWH) də trombin və Xa faktoru üzərində işləyir; lakin, onlar üstünlük faktor Xa aradan. Antikoagulyant cavabların daha çox proqnozlaşdırıldığı üçün gündəlik qanın monitorinqinə ehtiyac yoxdur. Aşağı molekulyar ağırlıqlı heparinlər bədəndə heparindən daha uzun müddət davam edir və dərinin altına (dərialtı) vurulur.
Heparinoidlər heparinə bənzər bir təsirə malikdir və xüsusi heyvan və bitki toxumalarından çıxarılır və ya sintetik olaraq hazırlanır. Onlar ümumiyyətlə topikal şəkildə tətbiq olunur və asanlıqla dəriyə əmilir; Burada kiçik qan laxtalarını azaltmaq, iltihabı və əlaqəli ağrı və narahatlıqları azaltmaq olar. Chitin və xondroitin sulfat da heparinoidlərdir.
Birbaşa trombin inhibitorları
Birbaşa trombin inhibitorları birbaşa trombinə bağlanır və təsirini maneə törədir. Enjeksiyonla verilməli olan birbaşa trombin inhibitorları arasında həm aktiv fermentativ yer, həm də 1-i tükəndirməyə bağlayan desirudin və yalnız aktiv ferment sahəsinə bağlanan argatroban daxildir. Dabigatran, aktiv fermentativ sahəyə əks istiqamətdə bağlanan şifahi birbaşa trombin inhibitorudur.
Antikoagulyantlar təhlükəsizdirmi?
Antikoagulyantlar tövsiyə olunan müddətdə təyin edildiyi kimi qəbul edildikdə etibarlı sayılır. Bununla birlikdə bəzi ciddi yan təsirləri ilə əlaqələndirilmişdir:
Böyük və ya ölümcül qanaxma və qanaxma: Qanaxma müddətini uzatmaq üçün işlədikləri üçün antikoaqulyantlarla ciddi qanaxma riski var, xüsusilə aktiv ülserləri, qanaxma pozğunluqları, hemorragik vuruşu olan insanlarda. Əməliyyat, böyrək xəstəliyi və ya qanaxma riskini artıran dərman qəbul edən insanlar artan risk altındadır. Antikoagulyantlardan istifadə edərkən, dayanmadan qanaxma və ya daimi burun qanaması, sidik və ya nəcis, ağır menstrual qanaxma və ya öskürək kimi digər simptomlar üçün dərhal həkimə müraciət etmək lazımdır.
