Mikrositik anemiya kiçik qırmızı qan hüceyrələri ilə xarakterizə olunan bir anemiya növüdür. Mikrositik anemiyada qırmızı qan hüceyrələri həm sayca kiçik, həm də ölçüdə kiçikdir. Mikrositoz kiçik qırmızı qan hüceyrələrini təsvir etmək üçün istifadə olunan bir termindir. Bu səbəbdən bu tip anemiyaya mikrositik və ya mikrositik anemiya deyilir.
Normal korpuskulyar həcm (MCV) təxminən 80-100 fL-dir. MCV <80 fL olduqda, qırmızı hüceyrələr mikrositik olaraq təyin olunur. Tam qan sayımında mikrositik anemiyanın ən əhəmiyyətli göstəricisi aşağı MCV-dir.
Mikrositik anemiyanın ən ümumi səbəbi dəmir çatışmazlığıdır.
Mikrositik anemiya səbəbləri və növləri
Mikrositik anemiyalar qırmızı qan hüceyrələrindəki hemoglobin miqdarı ilə təyin edilə bilər. Bunlar hipokromik, normokromik və ya hiperxromik olaraq xarakterizə olunur.
1. Hipokromik mikrositik anemiya
Hipokromik, qırmızı qan hüceyrələrinin normaldan daha az hemoglobinə sahib olması deməkdir. Qırmızı qan hüceyrələrinizdəki az miqdarda hemoglobin onun daha solğun görünməsinə səbəb olur. Hipokromik mikrositik anemiyada vücudunuz həm normaldan daha kiçik, həm də solğun olan az qırmızı qan hüceyrələrinə sahibdir.
Mikrositik anemiyaların əksəriyyəti hipokromikdir. Hipokromik mikrositik anemiyalara aşağıdakılar daxildir:
Dəmir çatışmazlığı anemiyası : Mikrositik anemiyanın ən çox görülən səbəbi qandakı dəmir çatışmazlığıdır. Dəmir çatışmazlığı anemiyasına aşağıdakılar səbəb ola bilər:
- Tez-tez pəhriziniz nəticəsində kifayət qədər dəmir qəbulu
- Çölyak xəstəliyi və ya Helicobacter pylori infeksiyası kimi vəziyyətlərə görə dəmir emiliminin pozulması
- Qadınlarda tez-tez və ya ağır menstruasiya səbəbiylə xroniki qan itkisi və ya yuxarı mədə-bağırsaq xoralarından və ya iltihablı bağırsaq xəstəliklərindən mədə-bağırsaq (GI) qanaması
- Hamiləlik
Talassemiya: Talassemiya irsi anormallığın səbəb olduğu bir anemiya növüdür. Normal hemoglobin istehsalı üçün lazım olan genlərdə mutasiyalar ehtiva edir.
Sideroblastik anemiya: Sideroblastik anemiya gen mutasiyalarına görə irsi (anadangəlmə) ola bilər. Bədənin dəmiri hemoglobin hazırlamaq üçün lazım olan komponentlərdən birinə inteqrasiya etməsini maneə törədən həyatın sonrakı dövrlərində əldə edilən bir vəziyyət də buna səbəb ola bilər. Bu, qırmızı qan hüceyrələrinizdə dəmirin yığılmasına səbəb olur.
Anadangəlmə sideroblastik anemiya ümumiyyətlə mikrositik və hipokromikdir.
2.Normoxromik mikrositik anemiya
Normokromik deməkdir ki, qırmızı qan hüceyrələrinizdə normal miqdarda hemoglobin var və qırmızı rəng çox solğun və ya dərin deyil. Normokromik mikrositik anemiyaya bir nümunə:
İltihab və xroniki xəstəlik anemiyası : Bu şərtlərə görə anemiya ümumiyyətlə normokromik və normositikdir (qırmızı qan hüceyrələri normal ölçüdədir). Normoxromik mikrositik anemiya aşağıdakı şəxslərdə görülür:
- Vərəm, HİV / AİDS və ya endokardit kimi yoluxucu xəstəliklər
- Romatoid artrit, Crohn xəstəliyi və ya diabetes mellitus kimi iltihablı xəstəliklər
- Böyrək xəstəliyi
- Xərçəng
Bu şərtlər qırmızı qan hüceyrələrinin normal fəaliyyət göstərməsinin qarşısını ala bilər. Bu, dəmirin azaldılması və ya istifadəsi ilə nəticələnə bilər.
3. Hiperkromik mikrositik anemiler
Hiperkromik, qırmızı qan hüceyrələrinin normaldan daha çox hemoglobinə sahib olması deməkdir. Qırmızı qan hüceyrələrinizdəki yüksək hemoglobin səviyyələri onları normaldan daha tünd qırmızı bir kölgə halına gətirir.
Anadangəlmə sferositik anemiya : Hiperkromik mikrositik anemiya nadir hallarda olur. Bunlara anadangəlmə sferositik anemiya olaraq bilinən genetik bir vəziyyət səbəb ola bilər. Buna irsi sferositoz da deyilir.
Bu pozğunluqla qırmızı qan hüceyrələrinizin membranları düzgün əmələ gəlmir. Bu, onların sərt və yersiz formada sferik olmasına səbəb olur. Qan hüceyrələrində düzgün dövran etmədikləri üçün dalaqda parçalanaraq ölməyə göndərilirlər.
4. Mikrositik anemiyanın digər səbəbləri
Mikrositik anemiyanın digər səbəblərinə aşağıdakılar daxildir:
- Qurğuşun toksikliyi
- Mis çatışmazlığı
- Sink artıqlığı mis çatışmazlığına səbəb olur
- Alkoqol istifadəsi
- Narkotik istifadəsi
Mikrositik anemiya simptomları
Əvvəlcə mikrositik anemiya əlamətlərini görə bilməzsiniz. Semptomlar ümumiyyətlə normal qırmızı qan hüceyrələrinin çatışmazlığı toxumalarınızı təsir etdikdə inkişaf etmiş bir mərhələdə ortaya çıxır.
Mikrositik anemiyaların ümumi simptomları aşağıdakılardır:
- Yorğunluq, zəiflik və yorğunluq
- Dözüm itkisi
- Nəfəs darlığı
- Başgicəllənmə
- Solğun dəri
Mikrositik anemiyanın diaqnozu
Mikrositik anemiyalar tez-tez həkiminiz başqa bir səbəbdən tam qan sayımı olaraq bilinən bir qan testi təyin etdikdə görülür. Tam qan sayınız anemiya olduğunuzu göstərirsə, həkiminiz qan nümunənizi periferik qan yaxması olaraq bilinən başqa bir testlə mikroskop altında araşdıracaq və qan hüceyrələrinizin ölçüsünü, quruluşunu və miqdarını hərtərəfli qiymətləndirəcəkdir.
Bu test qırmızı qan hüceyrələrinizdəki erkən mikrositik və ya makrositik dəyişikliklərin aşkarlanmasına kömək edə bilər. Periferik qan yaxma testində hipokromiya, normokromiya və ya hiperxromiya da görülə bilər.
Doktorunuz sizi hematoloqa yönləndirə bilər. Hematoloq qan xəstəlikləri ilə işləyən bir mütəxəssisdir. Hematoloq spesifik mikrositik anemiya diaqnozunu və müalicəsini ən yaxşı səbəbini təyin edə bilər.
Mikrositik anemiya diaqnozu qoyulduqdan sonra vəziyyətin səbəbini müəyyənləşdirmək üçün əlavə müayinələr aparılacaqdır. Çölyak xəstəliyini yoxlamaq üçün qan testləri edə bilərlər. Qan və nəcisinizdə bir H. pylori bakterial infeksiyasını aşkar etmək üçün testlər edilə bilər.
Doktorunuz mikrositik anemiya səbəbinizin xroniki qan itkisi ilə əlaqəli olduğundan şübhələnirsə, qarşılaşdığınız digər simptomlar barədə soruşa bilər. Mədə və ya digər qarın ağrınız varsa, sizi qastroenteroloqa yönləndirə bilərlər. Qanaxma aşkar etmək üçün aşağıdakı testlər edilə bilər:
- Qarın ultrasəs
- Yuxarı mədə-bağırsaq endoskopiyası
- Qarın boşluğunun KT müayinəsi
Pelvik ağrısı və çox menstruasiya dövrü olan qadınlar üçün bir ginekoloq uşaqlıq miyomunu və ya daha ağır axınlara səbəb ola biləcək digər vəziyyətləri axtara bilər.
Mikrositik anemiya müalicəsi
Mikrositik anemiya müalicəsi, vəziyyətin əsas səbəbinə diqqət yetirir.
Həkiminiz dəmir və C vitamini əlavələri qəbul etməyinizi tövsiyə edə bilər. Dəmir anemiyanın müalicəsinə kömək edir, C vitamini isə vücudunuzun dəmiri qəbul etmə qabiliyyətini artırır.
Kəskin və ya xroniki qan itkisi mikrositik anemiyaya səbəb olursa və ya buna səbəb olursa, həkiminiz qan itkisinin səbəbini təyin etməyə və müalicəsinə diqqət yetirəcəkdir. Doğuşa nəzarət həbləri kimi hormonal terapiya, kəskin dövrlərdə dəmir çatışmazlığı olan qadınlar üçün tövsiyə edilə bilər.
Ürək çatışmazlığı kimi komplikasiyalarla qarşılaşa biləcəyiniz qədər ağır olan mikrositik anemiya hallarında qırmızı qan köçürülməsinə ehtiyacınız ola bilər. Bu, orqanlarınızın ehtiyac duyduğu sağlam qırmızı qan hüceyrələrinin sayını artıra bilər.
Mikrositik anemiya riskləri
Sadə qida çatışmazlığı mikrositik anemiyanın səbəbi olarsa, müalicə nisbətən sadə ola bilər. Anemiyanın əsas səbəbi müalicə edilə biləcəyi müddətdə, anemiyanın özü müalicə edilə bilər və hətta müalicə olunur.
Çox ağır hallarda müalicə olunmayan mikrositik anemiya təhlükəli ola bilər. Toxuma hipoksiyasına səbəb ola bilər. Bu toxumanın oksigendən məhrum olması deməkdir. Aşağıdakı daxil olmaqla komplikasiyaya səbəb ola bilər.
- Hipotansiyon da deyilən aşağı qan təzyiqi
- Koroner arter problemləri
- Ağciyər problemləri
- Şok
Bu ağırlaşmalar daha çox ağciyər və ya ürək-damar xəstəlikləri olan yaşlılarda daha çox görülür.
