Bipolar bozukluk, ruh halindeki aşırı değişimlerle karakterize olan zihinsel bir hastalıktır. Semptomlar, mani adı verilen aşırı mutlu, heyecanlı, neşeli, konuşkan gibi durumları, depresyon adı verilen sürekli üzüntülü hissetme, zevk veren durumlardan keyif alamama gibi durumları içerebilirler. Bu duygu durum değişiklikleri yüksek dönem (manik dönem) ve düşük dönem (depresif dönem) olarakta adlandırılır. Bipolar bozukluk ayrıca bipolar hastalık veya manik depresyon olarak da bilinir.
Bipolar bozukluğu olan insanlar okulda veya işte günlük yaşam görevlerini yönetmekte veya ilişkileri sürdürmekte zorluk çekebilirler. Bipolar bozukluğu olan insanlar ortalama 25 yaşında belirti göstermeye başlarlar. Erkek ve kadınlarda eşit oranda görülür. Ancak erkeklerde belirtiler daha erken yaşlarda ortaya çıkabilir. Kesin tedavisi yoktur, ancak semptomları yönetmeye yardımcı olabilecek birçok tedavi seçeneği vardır.
Bipolar bozukluk belirtileri
Bipolar bozuklukta ortaya çıkabilecek üç ana semptom vardır: Mani, hipomani ve depresyon.
Mani yaşarken , bipolar bozukluğu olan bir kişi duygusal olarak yüksek hissedebilir. Heyecanlı, dürtüsel, öforik ve enerji dolu hissedebilirler. Manik ataklar sırasında aşağıdaki gibi davranışlarda bulunabilirler:
- Harcama çılgınlığı yaşama
- Anormal derecede iyimser olma
- Artan aktivite, enerji veya ajitasyon
- Abartılı refah ve kendine güven duygusu (öfori)
- Uyku ihtiyacında azalma
- Olağandışı konuşkanlık
- Yarış düşünceleri
- Dikkat dağınıklığı
- Kötü karar verme, örneğin, çılgınlık satın almaya, cinsel risk almaya veya aptalca yatırım yapmaya devam etmek
- İlaç veya uyuşturucu kullanımı
Hipomani genellikle bipolar II bozukluk ile ilişkilidir. Maniye benzer, ancak şiddetli değil. Maninin aksine, hipomani işte, okulda veya sosyal ilişkilerde herhangi bir sorunla sonuçlanmayabilir. Ancak, hipomani olan insanlar ruh hallerinde değişiklikler fark ederler.
Bipolar bozukuluğun bir diğer semptomu olan depresyon döneminde aşağıdakileri yaşayabilirsiniz:
- Derin üzüntü
- Umutsuzluk
- Enerji kaybı
- Bir zamanlar eğlendikleri etkinliklere ilgi eksikliği
- Çok az veya çok fazla uyku dönemleri
- İntihar düşünceleri
Bipolar bozukluk, nadir bir durum olmamasına rağmen, çeşitli semptomları nedeniyle teşhis edilmesi zor olabilir.
Bipolar bozukluk semptomları erkeklerde daha erken yaşlarda ortaya çıkabilir, kadınlar ise erkeklere oranla daha sık nüks yaşama eğilimindedir.
Bipolar bozukluk türleri
Üç ana tip bipolar bozukluk vardır: Bipolar 1, bipolar 2 ve siklotimi.
Bipolar 1 nedir?
Bipolar 1, en az bir manik bölümün ortaya çıkmasıyla tanımlanır. Manik ataktan önce ve sonra hipomanik veya majör depresif ataklar yaşayabilirsiniz. Bu tip bipolar bozukluk erkekleri ve kadınları eşit derecede etkiler.
Bipolar 2 nedir?
Bu tip bipolar bozukluğu olan insanlar en az iki hafta süren bir büyük depresif atak geçirir. Ayrıca yaklaşık dört gün süren en az bir hipomanik atak var. Bu tip bipolar bozukluğun kadınlarda daha yaygın olduğu düşünülmektedir.
Siklotimi nedir?
Siklotiminin hipomani ve depresyon atakları vardır. Bu semptomlar bipolar 1 veya bipolar 2 bozukluğunun neden olduğu mani ve depresyondan daha kısa ve daha az şiddetlidir. Bu duruma sahip çoğu insan, ruh hallerinin sabit olduğu bir dönemde, sadece bir veya iki ay süreyle bu durumu yaşar.
Bipolar bozukluğun nedenleri
Bipolar bozukluk yaygın bir ruh sağlığı bozukluğudur, ancak doktorlar ve araştırmacılar için kesin neden bir sırdır.
Bipolar bozukluğun olası nedenleri şunlardır:
Genetik
Ebeveyninizin veya kardeşinizin bipolar bozukluğu varsa, durumu geliştirmeniz diğer insanlardan daha olasıdır. Bununla birlikte, aile geçmişinde bipolar bozukluğu olan çoğu insanın bunu geliştirmediğini akılda tutmak önemlidir.
Beyin
Beyin yapınız hastalık riskinizi etkileyebilir. Beyninizin yapısında veya işlevlerindeki anormallikler riskinizi artırabilir.
Çevresel faktörler
Bipolar bozukluk geliştirme olasılığınızı arttıran sadece vücudunuzda olan şeyler değildir. Dış faktörler de katkıda bulunabilir. Bu faktörler şunları içerebilir:
- aşırı stres
- travmatik durumlar
- fiziksel hastalık
Bu faktörlerin her biri bipolar bozukluğu geliştirenleri etkileyebilir. Bununla birlikte, daha muhtemel olan, faktörlerin bir kombinasyonunun hastalığın gelişimine katkıda bulunmasıdır.
Bipolar bozukluk teşhisi
Bipolar bozukluğunuz olup olmadığını belirlemek için değerlendirmeniz şunları içerebilir:
- Fizik muayene: Doktorunuz semptomlarınıza neden olabilecek herhangi bir tıbbi sorunu tanımlamak için fizik muayene ve laboratuvar testleri yapabilir.
- Psikiyatrik değerlendirme: Doktorunuz sizinle düşünceleriniz, duygularınız ve davranış biçimleriniz hakkında konuşacak bir psikiyatriste yönlendirebilir. Ayrıca psikolojik bir öz değerlendirme veya anket doldurabilirsiniz. İzninizle, aile üyelerinden veya yakın arkadaşlarınızdan belirtileriniz hakkında bilgi vermeleri istenebilir.
- Duygudurum şeması: Ruh halinizin, uyku düzeninizin veya doğru tedaviyi bulmanıza yardımcı olabilecek diğer faktörlerin günlük kaydını tutmanız istenebilir.
Bipolar bozukluk tedavisi
Bipolar bozukluğunuzu yönetmenize yardımcı olabilecek çeşitli tedaviler mevcuttur. Bunlara ilaçlar, psikoterapi ve yaşam tarzı değişiklikleri dahildir. Bazı doğal ilaçlar da şikayetlerinize yardımcı olabilir.
İlaçlar
Önerilen ilaçlar şunları içerebilir:
- Lityum gibi duygudurum düzenleyicileri
- Olanzapin gibi antipsikotikler
- Fluoksetin-olanzapin gibi antidepresan veya antipsikotikler
- Benzodiazepinler, alprazolam gibi kısa süreli tedavi için kullanılabilecek bir tür anti-anksiyete ilacı
Psikoterapi
Önerilen psikoterapi tedavileri şunları içerebilir:
Bilişsel davranışçı terapi
Bilişsel davranışçı terapi bir tür konuşma terapisidir. Siz ve bir terapist bipolar bozukluğunuzu yönetmenin yolları hakkında konuşursunuz. Düşünme kalıplarınızı anlamanıza yardımcı olacaklardır. Ayrıca pozitif başa çıkma stratejileri bulmanıza yardımcı olabilirler.
Psikoeğitim
Psikoeğitim, sizin ve sevdiklerinizin bozukluğu anlamasına yardımcı olan bir tür danışmanlıktır. Bipolar bozukluk hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak, size ve hayatınızdaki diğer kişilerin bunu yönetmesine yardımcı olacaktır.
Kişilerarası ve sosyal ritim terapisi
Kişilerarası ve sosyal ritim terapisi uyku, yemek yeme ve egzersiz gibi günlük alışkanlıkların düzenlenmesine odaklanır. Bu günlük temelleri dengelemek, bozukluğunuzu yönetmenize yardımcı olabilir.
Diğer tedavi seçenekleri
Diğer tedavi seçenekleri şunları içerebilir:
- Elektrokonvülsif tedavi (ECT)
- Uyku ilaçları
- Gıda takviyeleri
- Akupunktur
Yaşam tarzı değişiklikleri
Bipolar bozukluğunuzu yönetmenize yardımcı olması için şu anda atabileceğiniz bazı basit adımlar da vardır:
- Yemek ve uyumak için rutin tutmak
- Ruh hali değişimlerini tanımayı öğrenmek
- Bir arkadaşınızdan veya akrabanızdan tedavi planlarınızı desteklemesini isteyin
- Bir doktorla veya lisanslı bir sağlık uzmanıyla görüşün
Diğer yaşam tarzı değişiklikleri de bipolar bozukluğun neden olduğu depresif belirtileri hafifletmeye yardımcı olabilir.
Bipolar bozukluk tedavisinde doğal ilaçlar
Bazı doğal ilaçlar bipolar bozukluk için yararlı olabilir. Bununla birlikte, bu ilaçları kullanmadan önce doktorunuzla konuşmak önemlidir. Bu tedaviler aldığınız ilaçları etkileyebilir.
Aşağıdaki otlar ve takviyeler ruh halinizi stabilize etmeye ve bipolar bozukluk semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir:
- Balık Yağı: Çok fazla balık ve balık yağı tüketen insanların bipolar hastalık geliştirme olasılığının daha düşük olduğunu göstermektedir.
- Rhodiola rosea: Bu bitkinin ılımlı depresyon için yararlı bir tedavi olabileceğini göstermektedir. Bipolar bozukluğun depresif belirtilerini tedavi etmeye yardımcı olabilir.
- S-adenosilmetiyonin (SAMe). SAMe bir amino asit takviyesidir. Majör depresyon ve diğer duygudurum bozuklukları semptomlarını hafifletebileceğini gösterir.
