Cushing Sendromu

Cushing sendromu, yüksek kortizol seviyeleri sebebiyle oluşan bir hastalıktır. Aynı zamanda hiperkortizolizm olarak da bilinir. Cushing sendromu, vücudunuzun çok fazla kortizol hormonu üretmesinden veya oral kortikosteroid ilaçların uzun süre alınmasından kaynaklanabilir. Bu hastalık kadınlarda daha sık görülür.

Cushing sendromu belirtileri

Cushing sendromu belirtileri aşağıda listelenmektedir:

• Kilo alımı
• Yüzde aşırı yağ birikimi, ay şeklinde yüz
• Omuzların arasında yağ birikimi sonucu kambur olmuşması (Bufalo kamburu)
• Karın, kollar ve bacaklarda mor ve pembe renkli derin çatlaklar
• Ciltte kolay morarma
• Ciltteki yaraların zor iyileşmesi
• Yorgunluk, güçsüzlük
• Akne
• Kadınlarda adet düzensizlikleri ve aşırı kıllanma
• Yüksek kan şekeri
• Çok su içme
• Sık idrara çıkma
• Kemik erimesi
• Yüksek tansiyon (hipertansiyon)
• Sık baş ağrısı
• Ruh hali sorunları, kaygı, sinirlilik, depresyon
• Artan enfeksiyon insidansı
• Cinsel performans düşüklüğü ve cinsel isteksizlik
• Doğurganlık sorunları

Cushing sendromu nedenleri

Cushing sendromuna aşırı kortizol hormonu neden olur. Kortizol hormonu böbreküstü bezleri tarafından üretir.

Kortizol hormonu aşağıdakiler dahil olmak üzere vücudunuzun bir dizi işlevine yardımcı olur:

• Kan basıncını ve kardiyovasküler sistemi düzenler.
• Bağışıklık sisteminin enflamatuar tepkisini azaltır ve inflamasyon üzerinde etkilidir.
• Karbonhidratlar, yağlar ve proteinlerin enerjiye dönüşmesini sağlar.
• İnsülinin etkilerini dengeler.
• Stres cevabını kontrol eder.

Vücudunuz, aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli nedenlerle yüksek düzeyde kortizol üretebilir:

• Özellikle son trimesterde akut bir hastalık, ameliyat, yaralanma veya hamilelikle ilgili stres dahil olmak üzere yüksek stres seviyeleri
• Yüksek atletik performans
• Yetersiz beslenme
• Alkolizm
• Depresyon, panik bozuklukları veya yüksek düzeyde duygusal stres

Kortikosteroidler

Cushing sendromunun en yaygın nedeni, uzun süre yüksek dozlarda prednizon gibi kortikosteroid ilaçların kullanılmasıdır. 

Sırt ağrısının tedavisi için yüksek dozda enjekte edilebilir steroidler de Cushing sendromuna neden olabilir. Bununla birlikte, astım için kullanılanlar gibi inhaler formundaki düşük doz steroidler ve egzama için reçete edilen kremler genellikle cushing sendromuna neden olmazlar.

Tümörler

Birkaç tür tümör de yüksek kortizol üretimine yol açabilir.

Bunlardan bazıları şunları içerir:

• Hipofiz bezi tümörleri (Hipofiz adenomu): Hipofiz bezi, adrenokortikotropik hormon (ACTH) aracılığyla, böbreküstü bezlerinde kortizol üretimini uyarır. Hipofiz bezi tümörleri, çok fazla adrenokortikotropik hormon (ACTH) salgılatarak, Cushing sendromuna neden olur. Hipofiz bezinin aşırı ACTH üreterek kortizol yüksekliğine sebep olmasından kaynaklanan Cushing sendromuna, Cushing hastalığı da denir.
• Ektopik tümörler: Bunlar, hipofiz bezi dışındaki tümörlerdir. Genellikle akciğer, pankreas, tiroid veya timus bezinde görülürler.
• Böbreküstü bezi anormalliği veya tümörü: Bir adrenal anormallik veya tümör, Cushing sendromuna neden olabilecek düzensiz kortizol üretimine yol açabilir.
• Ailevi Cushing sendromu: Cushing sendromu tipik olarak kalıtsal olmasa da, endokrin bezlerinin tümörlerini geliştirme konusunda kalıtsal bir eğilime sahip olmak mümkündür.

Birincil adrenal bez hastalığı

Böbreküstü bezlerinin bozuklukları, çok fazla kortizol üretmelerine neden olabilir. En yaygın olanı, adrenal adenom adı verilen adrenal korteksin kansersiz bir tümörüdür, ancak adenomların yalnızca küçük bir kısmı çok fazla kortizol üretir. Adrenal korteksin kanserli tümörleri nadirdir, ancak Cushing sendromuna da neden olabilirler. Bazen, her iki adrenal bezin iyi huylu, nodüler genişlemesi Cushing sendromuna neden olabilir.

Cushing sendromu teşhisi

Cushing sendromuna ait spesifik semptomlarınız varsa (bufalo kamburu, ay şeklinde yüz) hastalığınızı teşhis etmek kolay olacaktır ancak erken evrelerde spesifik semptomlar oluşmadıysa, sadece kilo alma, yorgunluk gibi birçok hastalığın sebep olabileceği genel semptomlarınız varsa hastalığın teşhisi biraz zor olabilir.

Cushing sendromu teşhisi için bir endokrinoloji uzmanına başvurmanız önemlidir.

Doktorunuz hastalığın teşhisi için, aşağıdakiler dahil olmak üzere laboratuvar testleri isteyebilirler:

• 24 saatlik idrarda kortizol testi: Bu test için, idrarınızı 24 saatlik bir süre içinde toplamanız istenecektir. Daha sonra toplanan bu idrarda, kortizol seviyeleri test edilecektir.
• Tükürükte kortizol ölçümü: Kortizol seviyeleri günün çeşitli saatlerinde farklı değerlere sahiptir. Bu test, kortizol seviyelerinin çok yüksek olup olmadığını görmek için gün boyunca belirli saatlerde toplanan tükürük örneğindeki kortizol seviyesini ölçer.
• Düşük doz deksametazon bastırma testi: Bu test için akşam geç saatlerde size bir doz deksametazon verilecektir. Kanınız, sabah kortizol seviyeleri açısından test edilecektir. Normalde deksametazon, kortizol seviyelerinin düşmesine neden olur. Cushing sendromunuz varsa, bu gerçekleşmeyecektir.
• Kan adrenokortikotropin hormonu (ACTH) testi: Kandaki ACTH seviyeleri ölçülür. Düşük ACTH seviyeleri ve yüksek kortizol seviyeleri , adrenal bezlerde bir tümör varlığını gösterebilir .
• Kortikotropin salgılayan hormon (CRH) stimülasyon testi: Bu testte bir doz CRH verilir. Bu, hipofiz tümörlü kişilerde ACTH ve kortizol seviyelerini yükseltecektir .
• Yüksek doz deksametazon bastırma testi: Bu, daha yüksek bir deksametazon dozunun kullanılması dışında düşük doz testiyle aynıdır. Kortizol seviyeleri düşerse, hipofiz tümörünüz olabilir. Aksi takdirde ektopik bir tümörünüz olabilir.
• Petrosal sinüs örneklemesi: Kan, hipofizin yakınındaki bir damardan ve ayrıca hipofizden uzak bir damardan alınır. Bir doz CRH verilir. Hipofiz yakınındaki kandaki yüksek ACTH seviyeleri, bir hipofiz tümörünü gösterebilir. Her iki örnekten de benzer seviyeler ektopik bir tümörü gösterir.
• Görüntüleme testleri: Bunlar BT ve MRI taramaları gibi şeyleri içerebilir. Tümörleri tespit etmek için adrenal ve hipofiz bezlerini görselleştirmek için kullanılırlar.

Cushing sendromu tedavisi

Cushing sendromu için uygulanan tedavilerin en temel amacı yüksek kortizol seviyesini düşürmektir. En iyi tedavi, sendromun nedenine bağlıdır. Seçenekler şunları içerir:

Kortikosteroid kullanımının azaltılması

Cushing sendromunun nedeni uzun süreli kortikosteroid ilaç kullanımı ise, doktorunuz Cushing sendromu belirti ve semptomlarınızı bir süre boyunca ilacın dozajını azaltarak kontrol altında tutarken aynı zamanda durumu yönetebilir. Doktorunuza danışmadan kortikosteroid ilaçların dozunu azaltmayın veya kendi başınıza almayı bırakmayın. Bunu sadece doktorunuzun gözetiminde yapın.

Bu ilaçların aniden kesilmesi, yetersiz kortizol seviyelerine yol açabilir. Kortikosteroid ilaçları yavaşça azaltmak, vücudunuzun normal kortizol üretimine devam etmesini sağlar.

Ameliyat

Cushing sendromunun nedeni bir tümör ise, doktorunuz tamamen cerrahi olarak çıkarılmasını önerebilir. Hipofiz tümörleri tipik olarak burnunuzdan gerçekleştirebilecek bir ameliyatla beyin cerrahı tarafından çıkarılır. Böbreküstü bezlerindeki, akciğerlerdeki veya pankreastaki bir tümör için, cerrah bunu standart bir ameliyatla veya daha küçük kesilerle minimal invaziv cerrahi teknikler kullanarak çıkarabilir.

Ameliyattan sonra, vücudunuza doğru miktarda kortizol sağlamak için kortizol replasman ilaçları almanız gerekecektir. Çoğu durumda, sonunda normal adrenal hormon üretimine dönersiniz ve doktorunuz ikame ilaçları azaltabilir. Endokrinologunuz, kortizol replasmanına ihtiyacınız olup olmadığını ve ne zaman durdurulabileceğini belirlemenize yardımcı olması için kan testleri kullanacaktır.

Ancak bu süreç bir yıl veya daha uzun sürebilir. Bazı durumlarda, Cushing sendromlu kişiler asla normal adrenal fonksiyonlarına geri dönmezler. Daha sonra ömür boyu replasman tedavisine ihtiyaç duyarlar.

Radyasyon tedavisi

Cerrah, hipofiz tümörünü tamamen çıkaramazsa, genellikle ameliyatın yanı sıra radyasyon tedavisi de önerir. Ameliyat için uygun aday olmayan kişiler için sadece radyasyon kullanılabilir.

Radyasyon, altı haftalık bir süre boyunca küçük dozlarda veya stereotaktik radyocerrahi adı verilen bir teknikle verilebilir. İkinci prosedürde, tümöre büyük, tek seferlik bir radyasyon dozu verilir ve çevredeki dokulara radyasyona maruz kalma en aza indirilir.

İlaç tedavisi

İlaçlar, ameliyat ve radyasyon işe yaramadığında kortizol üretimini kontrol etmek için kullanılabilir. İlaçlar, Cushing sendromu ile çok hasta olan kişilerde ameliyattan önce belirti ve semptomları iyileştirmek ve cerrahi riski en aza indirmek için kullanılabilir. Medikal tedavi, aşırı kortizolün tüm semptomlarını tamamen iyileştirmeyebilir.

Böbreküstü bezinde aşırı kortizol üretimini kontrol eden ilaçlar arasında ketokonazol, mitotan (Lysodren) ve metirapon (Metopirone) bulunur.

Mifepriston (Korlym, Mifeprex), tip 2 diyabet veya glikoz intoleransı olan Cushing sendromlu kişiler için onaylanmıştır. Mifepriston, kortizol üretimini azaltmaz, ancak kortizolün dokularınız üzerindeki etkisini engeller.

Bu ilaçların yan etkileri arasında yorgunluk, mide bulantısı, kusma, baş ağrısı, kas ağrıları, yüksek tansiyon, düşük potasyum ve şişlik sayılabilir. Bazılarının nörolojik yan etkileri ve karaciğer toksisitesi gibi daha ciddi yan etkileri vardır.

Cushing sendromu için daha yeni ilaçlar, günde iki kez enjeksiyon olarak verilen pasireotid (Signifor) ve bir hap olan osilodrostat (Isturisa) tedavide kullanılmaktadır. Bunlar dışında geliştirilme aşamasında olan yeni ilaçlarda mevcuttur.

Bazı durumlarda, tümör tedavisi, hipofiz veya böbrek üstü bezinin yeterince başka hormon üretmemesine neden olur. Bu gibi durumlarda doktorunuz hormon replasman ilaçları önerecektir.

Bu tedavi seçeneklerinden hiçbiri uygun veya etkili değilse, doktorunuz adrenal bezlerinizin cerrahi olarak çıkarılmasını önerebilir (bilateral adrenalektomi). Bu prosedür aşırı kortizol üretimini iyileştirecek, ancak ömür boyu ilaç almanız gerekecektir.

Beslenme ve yaşam tarzı önerileri

Cushing sendromu olanlar için bazı diyet ipuçları şunları içerir:

• Kalori alımınızı izleyin: Kilo alımı Cushing sendromunun ana semptomlarından biri olduğu için kalori alımınızı takip etmek önemlidir.
• Alkol içmekten kaçınmaya çalışın: Alkol tüketimi, özellikle kortizol seviyelerinde bir artışla ilişkilendirilmiştir. Bu yüzden alkol alımını sınırlandırmak faydalı olacaktır.
• Kan şekerinize dikkat edin: Cushing sendromu yüksek kan şekerine yol açabilir, bu nedenle kan şekerinde artışa neden olabilecek yiyecekleri yememeye çalışın. Düşük glisemik indeks ve glisemik yüke sahip yiyeceklerle beslenmeniz önem taşımaktadır.
• Sodyumu azaltın: Cushing sendromu ayrıca yüksek tansiyon (hipertansiyon) ile de ilişkilidir. Bu nedenle sodyum alımınızı sınırlandırmaya çalışın. Bunu yapmanın bazı kolay yolları, yiyeceklere tuz eklememek ve sodyum içeriğini kontrol etmek için yiyecek etiketlerini dikkatlice okumaktır.
• Yeterince kalsiyum ve D vitamini aldığınızdan emin olun: Cushing sendromu kemiklerinizi zayıflatabilir ve sizi kırılmaya yatkın hale getirebilir. Hem kalsiyum ve D vitamini kemiklerinizi güçlendirmek için yardımcı olabilir.