Kalbin koroner arterlerinden biri aniden tıkandığında veya aşırı yavaş kan akışı olduğunda kalp krizi meydana gelir. Kalp krizine ayrıca miyokard enfarktüsü denir.
Bir koroner arterdeki ani tıkanmanın genel nedeni, bir kan pıhtısı (trombüs) oluşumudur. Kan pıhtısı tipik olarak, kan damarlarının iç duvarları boyunca yağ birikintilerinin (plakların) biriktiği bir durum olan ateroskleroz ile daralmış bir koroner arter içinde oluşur.
Koroner arterdeki yavaş kan akışı, kalp çok hızlı çarptığında veya kişinin kan basıncı düşük olduğunda gerçekleşebilir. Oksijene olan talep, tedarikten daha yüksekse, kan pıhtısı oluşmadan kalp krizi meydana gelebilir. Aterosklerozu olan kişilerin de kalp krizi için bu nedene sahip olma olasılığı daha yüksektir.
Her bir koroner arter, kalbin kas duvarının belirli bir bölümüne kan sağlar, böylece tıkalı bir arter, kan sağladığı alanda ağrı ve arızaya neden olur. İlgili kalp kasının konumuna ve miktarına bağlı olarak, bu arıza kalbin kan pompalama yeteneğine ciddi şekilde zarar verebilir. Ayrıca, bazı koroner arterler kalp atışını düzenleyen kalbin alanlarını besler, bu nedenle bir tıkanma bazen kardiyak aritmi adı verilen ölümcül anormal kalp atışlarına neden olabilir.
Her kalp krizi ile gelişen semptomlar ve hayatta kalma şansı, koroner arterdeki tıkanmanın yeri ve şiddeti ile bağlantılıdır.
Kalp krizlerinin çoğu aterosklerozdan kaynaklanır. Kalp krizi ve ateroskleroz için risk faktörleri temelde aynıdır:
- Anormal derecede yüksek bir kan kolesterol düzeyi (hiperkolesterolemi)
- Genelde “iyi kolesterol” olarak adlandırılan, anormal derecede düşük bir HDL seviyesi (yüksek yoğunluklu lipoprotein)
- Yüksek tansiyon (hipertansiyon)
- Şeker hastalığı
- Küçük yaşta ailede koroner arter hastalığı öyküsü
- Sigara kullanımı
- Şişmanlık
- Fiziksel hareketsizlik
Orta yaşta, erkeklerin kalp krizi riski kadınlardan daha fazladır. Ancak, menopoza girdikten sonra kadınların, kalp krizi riskinde bir artış gözlemlenir. Bu, ateroskleroza karşı bir miktar koruma sağlayabilen bir kadın cinsiyet hormonu olan östrojen seviyelerinde menopoza bağlı bir azalmanın sonucu olabilir.
Her ne kadar kalp krizi büyük çoğunlukla aterosklerozdan kaynaklansa da, kalp krizinin farklı nedenleri de olabilir. Bunlar nedenler arasında koroner arterlerin konjenital anomalileri, hiper pıhtılaşabilirlik (anormal şekilde kan pıhtıları oluşturma eğilimi), romatoid artrit veya sistemik lupus eritematozus (SLE veya lupus) gibi bir kollajen vasküler hastalığı, kokain kullanımı, emboli (küçük kan dolaşan pıhtı) olabilir.
Kalp Krizi Belirtileri
Kalp krizinin en önemli belirtisi göğüs ağrısıdır. Göğüsün ortasında yanma veya baskı tarzında genellikle şiddetli bir ağrı olur. Batıcı ağrılar genellikle kalp krizi ile ilişkili değildir.
Bu ağrı genellikle sol kola yayılır ve koldaki ağrıya uğuşma da eşlik edebilir. Ağrıyla birlikte terlemede ortaya çıkar. Kalp krizine bağlı ağrının en önemli belirtisi ağrı yerinin tam noktasal olarak tarif edilememesidir. Kol haricinde ağrı çeneye yayılımda gösterebilir. Ağrının hareketle artması kalp krizi yönünde güçlü bir bulgudur.
Ağrı haricinde, nefes darlığı, soğuk terleme, bayılma veya bayılma hissi, mide bulantısı kalp krizi belirtileri arasında sayılabilir.
Bazı insanlarda belirtiler çok gizli olabilir. Örneğin diyabet hastaları hemen hemen hiç ağrı duymazlar ve sadece nefes darlığı ve soğuk terleme şikayetleri olur. Bazen de hiçbir belirti vermeyebilir. Buna sessiz miyokard infaktüsü (sessiz kalp krizi) denilmektedir.
Kalp Krizi Teşhisi
Kalp krizi teşhisi için en hızlı ve etkili yöntem EKG (elektrokardiyogram) ‘dır. EKG’ye ilave olarak detaylı bir fizik muayene ve kalp kası hasarını gösteren kan tahlilleri istenebilir. Bu kan tahlilleri troponin ve ck-mb ‘dir.
Kalp Krizinden Korunma Yöntemleri
Aşağıdaki önerileri dikkate alarak kalp krizini önlemeye yardımcı olabilirsiniz:
- Düzenli egzersiz yapmak
- Sağlıklı yemek
- Sağlıklı kilonuzu korumak
- Tütün ürünleri kullanmamak
- Kan basıncınızı kontrol etmek
- LDL kolesterolünüzü düşürmek.
Kalp Krizi Tedavisi
Kalp krizi tedavisi akut durumun tedavisi ve kronik durumun tedavisi olmak üzere iki kategoriye ayrılır.
Akut durumun tedavisinde aspirin veya kanın pıhtılaşmasını önleyen diğer antitrombotik ajanlar kullanılarak tıkalı damar içerisindeki kanın akışkanlığı sağlanmaya çalışır. Ayrıca kalbin oksijen ihtiyacını azaltmak için beta bloker ve kalp kasına kan akışını arttırmak için nitrogliserin verilebilir. Solunum rahatlatmak ve kandaki oksijen miktarını arttırmak için oksijen verilebilir.
Yeterli donanıma sahip merkezlerde bir sonraki aşamada uygulanacak olan girişim anjiyodur. Anjiyo kasık veya koldaki bir damar içerisinden, bir katater yardımı ile ilerlenerek koroner artere ulaşıp, kontrast madde enjekte ederek tıkanıklığın durumunu tespit etmeyi sağlayan altın standart niteliğindeki uygulamadır.
Bu işlem esnasında, perkütan transluminal koroner anjiyoplasti (PTCA) denilen yöntemle tıkanıklığın açılması sağlanabilir. Damar içerisinden ilerletilerek tıkanık bölgeye ulaştırılan sönük bir balon şeklindeki katater, tıkanık bölgede şişirilerek pıhtı veya plağı ezer ve damarın açılmasını sağlar. Bu esnada yerleştirilen bir stent adı verilen bir tel ağ ile açıklığın kalıcı olması sağlanır.
Akut durum ortadan kalktıktan sonra, tıkanıklığın tekrar oluşmasını önlemeye yönelik tedavi planlanır. Bu aşamada aspirin, klopidogrel (Plavix), prasugrel (Effient), ticagrelor (Brilinta) gibi ilaçlar kullanılabilir. Ayrıca kalp ritim problemleri, tansiyon problemeri için kardiyoloji uzmanınız ACE inhibitörü, beta bloker gibi ilaçları size reçete edebilir.
