Katekolaminler beyin, sinir dokuları ve adrenal bezlerin ürettiği, adrenalin, noradrenalin ve dopamin hormonlarıdır. Vücut, duygusal veya fiziksel strese yanıt olarak katekolaminleri salgılar. Katekolaminler vücudun “savaş ya da kaç” tepkisinden sorumludur. Sempatik ve merkezi sinir sistemlerinin bir parçası olarak fizyolojik açıdan önemli nörotransmitterlerdir.
Katekolaminler hem alfa hem de beta adrenerjik reseptörler üzerinde etkilidir. Katekolaminler, kalbin daha güçlü ve daha hızlı atmasını sağlar ve kan damarlarını daraltarak kan basıncının yükselmesine neden olur. Katekolamin’in kalp üzerindeki beta1 etkileri, hücre içi siklik-AMP konsantrasyonundaki bir artıştan kaynaklanmaktadır. Siklik-AMP, alfa1-alt birimleri dahil olmak üzere kalsiyum kanallarındaki bölgeleri fosforile eden protein kinaz A’yı aktive eder. Bu, kanalların açılma olasılığını, içeriye doğru kalsiyum iyonu akımını ve dolayısıyla kardiyak kasılma kuvvetini artırır. Aynı zamanda sarkoplazmik retikulum tarafından kalsiyum iyonu yakalanmasını arttırır, aksiyon potansiyeli ile salınmak için hücre içinde depolanan kalsiyum miktarını arttırır. Dolayısıyla katekolamin etkisinin net sonucu ventriküler fonksiyon eğrisini yükseltmek ve dikleştirmektir.
Katekolamin Testi
Katekolamin testi, adrenal bezlerin feokromositoma adı verilen nadir bir tümörü veya sıklıkla ana atar (aort) ve ana toplar (vena cava) damar çevresindeki “sempatik sinir sistemi” sinirlerinde görülen paraganglioma adı verilen bir tümörü teşhis etmek için kullanılır. Katekolaminler, kan alınırken yaşanan heyecandan bile etkilenebileceği için, genellikle 24 saatlik idrarda test edilir.
Katekolamin yüksekliği ve düşüklüğü
Katekolaminlerin yüksek veya düşük seviyeleri bir dizi semptoma yol açabilir. Aşağıdaki bölümler bunları daha ayrıntılı olarak açıklamaktadır.
Dopamin
Yüksek dopamin seviyeleri aşağıdaki semptomlara yol açabilir:
- Aşırı tükürük
- Sindirim sorunları
- Mide bulantısı
- Hiperaktivite
- Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB)
- Kaygı ve ajitasyon
- Uykusuzluk hastalığı
- Halüsilasyonlar
- Depresyon
- Şizofreni
- Psikoz
Kronik olarak yüksek dopamin seviyeleri aşağıdaki koşullarla ilişkili olabilir:
- Costello sendromu
- Lösemi
- Menkes sendromu
- Aromatik L-amino asit dekarboksilaz eksikliği
Bilim adamları ayrıca dopamin eksikliğini Parkinson hastalığı gibi bazı dejeneratif durumlara bağlamaktadır .
Adrenalin
Adrenalin yüksekliği aşağıdaki semptomlara neden olabilir:
- Kaygı
- Taşikardi
- Hipertansiyon
- Aşırı terleme
- Solgun bir yüz
- Kilo kaybı
- Aşırı baş ağrısı
Düşük adrenalin seviyelerine sahip olmak, bir kişinin stresli durumlara uygun şekilde tepki verme yeteneğini engelleyebilir.
Noradrenalin
Noradrenalin yüksekliği aşağıdaki semptomlara neden olabilir:
- Panik atak
- Hiperaktivite
- Aşırı terleme
- Hipertansiyon
- Aritmi
- Solgun bir yüz
- Şiddetli baş ağrısı
- Kalp veya böbrek hasarı
Düşük noradrenalin seviyeleri aşağıdaki belirtilere veya semptomlara neden olabilir:
- Uyuşukluk veya enerji eksikliği
- Ayağa kalkarken tansiyon düşmesi (Postural veya ortostatik hipotansiyon)
- Konsantrasyon eksikliği
- DEHB
- Depresyon
Katekolamin içeren ilaçlar
Katekolamin içeren ilaçlar aşağıda listelenmektedir:
- Epinefrin (EpiPen, Twinject, Adrenalin, Adrenalin Klorür, Medihaler-Epi)
- Isoproterenol (Medihaler-Iso, Isuprel)
- Dobutamin (Dobutrex)
