Genellikle KOAH olarak adlandırılan kronik obstrüktif akciğer hastalığı yaygın bir akciğer hastalığıdır. Amfizem ve kronik bronşit KOAH’a sebep olan en yaygın iki durumdur. KOAH’lı birçok insan bu hastalıkların her ikisine de sahiptir.
Kronik bronşit, akciğerlerin hava keselerine (alveoller) hava taşıyan bronşiyal tüplerin iltihaplanmasıdır. Öksürük ve mukus (balgam) üretimi ile karakterizedir.
Amfizem, akciğerlerin en küçük hava geçişlerinin (bronşiyollerin) sonundaki alveollerin, sigara dumanına, diğer tahriş edici gazlara ve partikül maddelere maruz kalmanın sonucu zarar gördüğü ve yok olduğu bir durumdur.
Gelişmiş ülkelerde KOAH’ın en büyük nedeni sigara içmektir. KOAH hastalarının yaklaşık yüzde 90’ı sigara içenler veya eski içicilerdir. Uzun süreli sigara içenler arasında yüzde 20 ila 30 oranında KOAH gelişir. Ayrıca sigara içenlerde, KOAH dışında birçok akciğer rahatsızlığı gelişir veya akciğer fonksiyonları azalır. Ne kadar uzun ve fazla tütün ürünü içiyorsanız, KOAH riskiniz o kadar artar.
Sigara kullanımı dışında işyerinde bazı kimyasal veya dumanların solunması, evlerin iyi havalandırılmaması KOAH gelişmesine neden olabilmektedir.
KOAH gelişmesinde genetik yatkınlık olabilir. KOAH’lı kişilerin yaklaık yüzde 5’inde alfa-1-antitripsin adı verilen bir protein eksikliği vardır. Bu eksiklik akciğerlerin bozulmasına neden olur ve karaciğeri de etkileyebilir. Hastalıkla ilişkili başka genetik faktörler de olabilir.
KOAH bulaşıcı değildir.
KOAH tedavi edilebilir. Doğru tedavi planlaması ile KOAH hastalarının çoğu iyi semptom kontrolü ve yaşam kalitesi elde edebilirler.
KOAH, tedavi edilmezse, kalp problemlerine ve kötüleşen solunum yolu enfeksiyonlarına yol açabilir.
KOAH belirtileri nelerdir ?
KOAH belirtileri genellikle önemli akciğer hasarı oluşana kadar ortaya çıkmaz ve özellikle sigara içmeye devam ederse zamanla genellikle kötüleşir. Kronik bronşit için ana semptom, art arda iki yıl boyunca yılda en az üç ay günlük öksürük ve mukus (balgam) üretimidir.
KOAH’ın diğer belirti ve semptomları şunları içerebilir:
- Özellikle fiziksel aktiviteler sırasında nefes darlığı
- Hırıltı
- Akciğerlerinizdeki aşırı mukus nedeniyle boğazınızı sabah temizlemek zorunda kalmak
- Göğüste sıkışma
- Berrak, beyaz, sarı veya yeşilimsi olabilen mukus (balgam) üretebilen kronik öksürük
- Dudakların veya tırnak yataklarının maviliği (siyanoz)
- Sık solunum yolu enfeksiyonları
- Enerji eksikliği
- İstenmeyen kilo kaybı (sonraki aşamalarda)
- Ayak bileklerinde, ayaklarda veya bacaklarda şişme
KOAH teşhisi
KOAH için tek bir test yoktur. Tanı semptomlara, fizik muayeneye ve test sonuçlarına dayanır.
Doktoru ziyaret ettiğinizde, tüm belirtilerinizden bahsettiğinizden emin olun. Aşağıdaki durumları doktorunuza söyleyin:
- sigara kullanımı veya geçmişte sigara kullanımı öyküsü
- işte akciğer tahriş edici maddelere maruz kalma
- çok fazla pasif içici dumanına maruz kalma
- ailede KOAH öyküsü
- astım veya diğer solunum rahatsızlıklarınız varmı?
- reçetesiz veya reçeteli ilaçlar alıyor musunuz?
Fizik muayene sırasında doktorunuz nefes alırken ciğerlerinizi dinlemek için bir stetoskop kullanacaktır. Tüm bu bilgilere dayanarak, doktorunuz daha eksiksiz bir resim elde etmek için bu testlerden bazılarını isteyebilir:
Spirometre
KOAH tanısı koymada en etkili ve yaygın yöntem spirometridir . Solunum fonksiyon testi veya SFT olarak da bilinir . Bu kolay, ağrısız test akciğer fonksiyonunu ve kapasitesini ölçer.
Bu testi yapmak için, küçük bir makine olan spirometreye bağlı bir tüpe mümkün olduğunca kuvvetli bir şekilde nefes vereceksiniz. Akciğerlerinizden dışarı verilen toplam hava hacmine zorunlu yaşamsal kapasite (FVC) denir.
İlk saniyede zorlanan FVC’nin yüzdesine FEV1 denir . FEV zorla ekspiratuar hacim anlamına gelir. Akciğerlerinizi boşalttığınız maksimum hıza tepe ekspiratuar akış hızı (PEFR) denir .
Spirometri sonuçları, hangi tip akciğer hastalığına ve şiddetine karar vermenize yardımcı olur . Sonuçlar hemen yorumlanabilir.
Bu test en etkilidir çünkü önemli semptomlar ortaya çıkmadan KOAH’ı belirleyebilir. Ayrıca doktorunuzun KOAH’ın ilerlemesini izlemesine ve tedavinin etkinliğini izlemesine yardımcı olabilir .
Spirometri için önlemler
Spirometri zorla nefes vermenizi gerektirdiğinden, yakın zamanda kalp krizi veya kalp ameliyatı geçirmiş biri için önerilmez .
Temelde sağlıklı olsanız bile, testten hemen sonra biraz nefes nefese ve baş dönmesi hissedebilirsiniz.
Bronkodilatör tersinirlik testi
Bu test, spirometriyi hava yollarınızı açmanıza yardımcı olan bir bronkodilatör kullanımı ile birleştirir .
Bu test için, akciğerlerinizin ne kadar iyi çalıştığına dair temel bir ölçüm almak için standart bir spirometri testinden geçeceksiniz. Daha sonra, yaklaşık 15 dakika sonra, bir doz bronkodilatör ilacı alırsınız ve spirometri testini tekrarlarsınız.
Bu tarama aynı zamanda halihazırda KOAH, astım veya her ikisi birden teşhis edilmiş kişilerin izlenmesinde yardımcı olur . Test sonuçları bir doktorun mevcut bronkodilatör tedavinizin çalışıp çalışmadığını veya ayarlanması gerekip gerekmediğini belirlemesine yardımcı olabilir.
Kan testleri
Kan testleri, doktorunuza belirtilerinizin bir enfeksiyondan veya başka bir tıbbi durumdan kaynaklanıp kaynaklanmadığını belirlemesine yardımcı olabilir .
Bir arteriyel kan gazı testi , kanınızdaki oksijen ve karbondioksit seviyelerini ölçecektir. Bu, akciğerlerinizin ne kadar iyi çalıştığının bir göstergesidir. Bu ölçüm KOAH’ınızın ne kadar şiddetli olduğunu ve oksijen tedavisine ihtiyacınız olup olmadığını gösterebilir .
Çoğu insanın kan testlerinde herhangi bir problemi yoktur. İğnenin yerleştirildiği yerde bazı rahatsızlıklar veya çok küçük morarmalar olabilir, ancak bu yan etkiler uzun sürmez.
Genetik test
Sigara içmek ve çevredeki zararlı maddelere maruz kalmak KOAH’ın ana nedenleri olmakla birlikte, bu durum için kalıtsal bir risk faktörü de vardır . Ailede prematüre KOAH öyküsü, KOAH riskiniz olduğunu gösterebilir.
Doktorunuz alfa-1 antitripsin (AAT) seviyenizi kontrol edebilir. Bu protein, akciğerlerinizi kirlilik veya sigara içmek gibi tahriş edici maddelerin neden olduğu iltihaplanmaya karşı korumaya yardımcı olur. Karaciğeriniz tarafından üretilir ve daha sonra kan dolaşımınıza salınır.
AAT seviyesi düşük olan insanlar alfa-1 antitripsin eksikliği adı verilen bir duruma sahiptir ve genellikle genç yaşta KOAH gelişir. Genetik testlerle, AAT eksikliğiniz olup olmadığını öğrenebilirsiniz.
AAT eksikliği için genetik test bir kan testi ile yapılır. Kan testi genellikle zararsızdır.
Ancak AAT eksikliğinizi bulmak zor olabilir, özellikle size KOAH teşhisi konmamışsa. AAT eksikliği, sonunda akciğer problemleri yaşayacağınızı garanti etmez, ancak olasılıkları arttırır.
KOAH tanısı aldıysanız, ancak hiç sigara içmediyseniz , asla zararlı kimyasallar ve kirleticiler etrafında çalışmadınız veya 50 yaşın altındaysanız, AAT eksikliği olabilir.
Göğüs röntgeni veya BT taraması
BT taraması bir röntgen taraması türüdür, standart röntgenden daha ayrıntılı bir görüntü oluşturur. Doktorunuzun seçtiği her türlü röntgen, kalbiniz, akciğerleriniz ve kan damarlarınız dahil olmak üzere göğsünüzdeki yapıların bir resmini verecektir .
Doktorunuz KOAH kanıtı olup olmadığını görebilir. Semptomlarınız kalp yetmezliği gibi başka bir durumdan kaynaklanıyorsa , doktorunuz bunu da tanımlayabilecektir.
BT taramaları ve standart X-ışınları ile yapılır, ağrısızdır, ancak sizi az miktarda radyasyona maruz bırakırlar.
BT taraması için kullanılan radyasyon, tipik bir X-ışını için gerekenden daha fazladır. Her test için radyasyon dozları nispeten düşük olmakla birlikte, ömür boyu aldığınız radyasyon maruziyetinin miktarına katkıda bulunurlar. Bu, kanser riskinizi biraz artırabilir.
Bununla birlikte, yeni BT ekipmanları, ayrıntılı görüntüler üretmek için önceki teknolojiden daha az radyasyon gerektirir.
Balgam kültürü
Doktorunuz , özellikle balgamlı öksürüğünüz varsa, balgam kültürü isteyebilir .
Balgamınızı analiz etmek, solunum güçlüğünüzün nedenini belirlemeye yardımcı olabilir ve bazı akciğer kanserlerini tespit etmeye yardımcı olabilir . Eğer bir bakteriyel enfeksiyonunuz varsa , o da tespit edilip tedavi edilebilir.
Balgam örneği almak için yeterince öksürmek birkaç dakika rahatsızlık oluşturabilir. Aksi takdirde, balgam incelemesinde gerçek bir risk veya dezavantaj yoktur. Durumunuzu teşhis etmede çok yardımcı olabilir.
Elektrokardiyogram (EKG veya EKG)
Doktorunuz , nefes darlığınıza akciğer sorununun aksine bir kalp rahatsızlığından kaynaklanıp kaynaklanmadığını belirlemek için bir elektrokardiyogram (EKG) isteyebilir.
Bununla birlikte, zamanla KOAH ile ilişkili solunum güçlükleri, anormal kalp ritimleri , kalp yetmezliği ve kalp krizi gibi kardiyak komplikasyonlara yol açabilir .
EKG, kalbinizdeki elektriksel aktiviteyi ölçer ve kalp ritminizdeki bir rahatsızlığı teşhis etmeye yardımcı olabilir.
EKG genellikle az riskli güvenli bir testtir. Bazen bir elektrot etiketinin yerleştirildiği bölgede biraz cilt tahrişi yaşayabilirsiniz.
KOAH tedavisi
Tedavi semptomları hafifletebilir, komplikasyonları önleyebilir ve genellikle hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilir. Sağlık ekibiniz bir göğüs hastalıkları uzmanı ve fiziksel ve solunum terapistlerini içerebilir.
İlaç tedavisi
Bronkodilatörler daha kolay nefes alabilmeniz için solunum yollarının kaslarını gevşetmeye yardımcı olan ilaçlardır. Genellikle bir inhaler veya bir nebülizörden alınırlar. Hava yollarındaki iltihabı azaltmak için glukokortikosteroidler eklenebilir.
Diğer solunum yolu enfeksiyonları riskini azaltmak için, doktorunuza yıllık grip aşısı, pnömokok aşısı ve boğmacadan koruma içeren bir tetanoz aşısı almanız gerekip gerekmediğini sorun.
İnhale bronkodilatörler
Bronkodilatör adı verilen ilaçlar, solunum yollarınızın sıkı kaslarını gevşetmeye yardımcı olur. Genellikle bir inhaler veya nebülizörden alınırlar.
Kısa etkili bronkodilatörlerin etkisi dört ila altı saat sürer. Bunları yalnızca ihtiyacınız olduğunda kullanabilirsiniz. Devam eden semptomlar için, her gün kullanabileceğiniz uzun etkili versiyonlar vardır. Etkisi yaklaşık 12 saat sürer.
Bazı bronkodilatörler seçici beta-2-agonistler, diğerleri ise antikolinerjiklerdir. Bu bronkodilatörler, daha iyi hava geçişi için hava yollarınızı genişleten hava yollarının sıkı kaslarını gevşeterek çalışır. Ayrıca vücudunuzun akciğerlerden mukusu temizlemesine yardımcı olurlar. Bu iki tip bronkodilatör, inhaler veya bir nebülizör ile ayrı ayrı veya kombinasyon halinde alınabilir.
Kortikosteroidler
Uzun etkili bronkodilatörler genellikle inhale glukokortikosteroidlerle birleştirilir. Bir glukokortikosteroid, solunum yollarındaki iltihabı azaltabilir ve mukus üretimini azaltabilir. Uzun etkili bronkodilatör, hava yollarının daha geniş kalmasına yardımcı olmak için hava yolu kasını gevşetebilir. Kortikosteroidler hap şeklinde de mevcuttur.
Fosfodiesteraz-4 inhibitörleri
Bu tip ilaçlar iltihabı azaltmaya ve solunum yollarını gevşetmeye yardımcı olmak için hap şeklinde alınabilir. Genellikle kronik bronşitli şiddetli KOAH için reçete edilir.
Teofilin
Bu ilaç göğüs gerginliğini ve nefes darlığını azaltır. Ayrıca alevlenmeleri önlemeye yardımcı olabilir. Hap formunda mevcuttur. Teofilin, solunum yollarının kasını gevşeten eski bir ilaçtır ve yan etkilere neden olabilir. Genellikle KOAH tedavisi için ilk basamak tedavi değildir.
Antibiyotikler ve antiviraller
Bazı solunum yolu enfeksiyonları geliştirdiğinizde antibiyotikler veya antiviraller reçete edilebilir.
Aşılar
KOAH diğer solunum problemleri riskinizi artırır. Bu nedenle doktorunuz yılda bir grip aşısı, pnömokok aşısı veya boğmaca aşısı almanızı önerebilir.
Oksijen terapisi
Kan oksijen seviyeniz çok düşükse, daha iyi nefes almanıza yardımcı olmak için bir maske veya burun kanülünden ek oksijen alabilirsiniz. Taşınabilir bir ünite, etrafta dolaşmayı kolaylaştırabilir.
Cerrahi
Ameliyat ciddi KOAH için veya başka tedaviler başarısız olduğunda düşünülebilir, cerrahi tedavi şiddetli amfizeminiz olduğunda daha olasıdır.
Bu ameliyat türüne bullektomi denir . Bu prosedür sırasında, cerrahlar büyük, anormal hava boşluklarını (bül) akciğerlerden çıkarır.
Bir diğer cerrahi yöntem, hasar görmüş üst akciğer dokusunu kaldıran akciğer hacmini azaltma cerrahisidir.
Akciğer nakli bazı durumlarda bir seçenektir.
Yaşam tarzı değişiklikleri
Bazı yaşam tarzı değişiklikleri belirtilerinizi hafifletmeye veya rahatlama sağlamaya yardımcı olabilir.
- Eğer sigara içiyorsanız, sigarayı bırakın. Doktorunuz uygun ürünler veya destek hizmetleri önerebilir.
- Mümkün olduğunda, ikinci el duman ve kimyasal dumanlardan kaçının.
- Vücudunuzun ihtiyacı olan beslenmeyi alın. Sağlıklı bir yemek planı oluşturmak için doktorunuzla veya diyetisyeninizle birlikte çalışın.
- Ne kadar egzersizin sizin için güvenli olduğu konusunda doktorunuzla konuşun.
KOAH evreleri
KOAH’ın bir ölçüsü spirometri derecelendirmesiyle elde edilir. Farklı derecelendirme sistemleri vardır ve bir derecelendirme sistemi GOLD sınıflandırmasının bir parçasıdır . GOLD sınıflandırması KOAH şiddetini belirlemek ve prognoz ve tedavi planı oluşturmaya yardımcı olmak için kullanılır.
Spirometri testine dayanan dört GOLD derecesi vardır:
- derece 1: hafif
- derece 2: orta
- derece 3: şiddetli
- derece 4: çok şiddetli
Bu FEV1’inizin spirometri test sonucunu temel alır. Bu, zorla sona erme süresinin ilk bir saniyesinde akciğerlerden nefes alabileceğiniz hava miktarıdır. FEV1’iniz azaldıkça şiddet artar.
GOLD sınıflandırması ayrıca bireysel semptomlarınızı ve akut alevlenme geçmişinizi de dikkate alır.
Hastalık ilerledikçe, aşağıdaki gibi komplikasyonlara daha açık olursunuz:
- Soğuk algınlığı, grip ve zatürree dahil solunum yolu enfeksiyonları
- kalp sorunları
- akciğer arterlerinde yüksek tansiyon (pulmoner hipertansiyon)
- akciğer kanseri
- depresyon ve kaygı
KOAH ile akciğer kanseri arasında bir bağlantı var mı?
KOAH ve akciğer kanseri dünya çapında önemli sağlık sorunudur. Bu iki hastalık çeşitli şekillerde bağlantılıdır.
KOAH ve akciğer kanserinin birkaç yaygın risk faktörü vardır. Sigara içmek her iki hastalık için de bir numaralı risk faktörüdür. İkinci el dumanı solursanız veya işyerindeki kimyasallara veya diğer dumanlara maruz kalırsanız her ikisi de daha olasıdır.
Her iki hastalığın da gelişmesine genetik yatkınlık olabilir. Ayrıca, KOAH veya akciğer kanseri gelişme riski yaşla birlikte artar.
2009 yılında yapılan bir çalımadan akciğer kanseri tanısı konan hastaların yüzde 40-70’inde KOAH olduğu ortaya çıkmıştır. Bu çalışma ile KOAH’ın akciğer kanseri için bir risk faktörü olduğu sonucuna varılmıştır.
2015 yılında yapılan farklı bir çalışma, KOAH ve akciğer kanserinin aynı hastalığın farklı yönleri olabileceğini ve KOAH’ın akciğer kanserinde itici bir faktör olabileceğini düşündürmektedir.
Bazı durumlarda, insanlar akciğer kanseri teşhisi konana kadar KOAH olduklarını öğrenmezler.
Bununla birlikte, KOAH’a sahip olmak mutlaka akciğer kanseri olacağınız anlamına gelmez. Bu, daha yüksek bir riskiniz olduğu anlamına gelir. Sigara içiyorsanız, bırakmak iyi bir fikir olmasının bir başka nedeni de budur.
