Lupus hastalığı, bağışıklık sisteminiz kendi dokularınıza ve organlarınıza saldırdığında ortaya çıkan sistemik bir otoimmün hastalıktır. Lupusun neden olduğu iltihaplanma, eklemleriniz, cildiniz, böbrekleriniz, kan hücreleriniz, beyin, kalp ve akciğerleriniz dahil olmak üzere birçok farklı organı etkileyebilir.
Lupus’un teşhis edilmesi zor olabilir, çünkü belirtileri ve semptomları genellikle diğer rahatsızlıkların taklit eder. Lupusun en belirgin belirtisi, her iki yanakta ortaya çıkan bir kelebeğin kanatlarına benzeyen yüz döküntüsüdür. Bu yüzden lupus hastalığı kelebek hastalığı olarakta bilinir. Bu durum lupus vakalarının tamamın da olmasa da birçoğunda görülür.
Bazı insanlar enfeksiyonlar, bazı ilaçlar veya hatta güneş ışığı ile tetiklenebilecek lupus geliştirme eğilimi ile doğarlar. Lupus için kesin bir tedavi olmamasına rağmen, tedaviler semptomları kontrol etmeye yardımcı olabilir.
Lupus hastalığının türleri
Lupus hastalığının birden çok alt türü vardır. Fakat genellikle lupus hastalığı, sistemik lupus eritematozus (SLE) anlamında kullanılır.
- Sistemik lupus eritematozus (SLE) : SLE daha ciddidir. Cildi ve diğer hayati organları (kalp, akciğer, böbrekler, beyin ve damarlar) etkileyebilir. Lupus hastalığı tanımı genellikle sistemik lupus eritematozus (SLE) anlamında kullanılır.
- Kutanöz lupus eritematozus:Bu lupus formu cilt ile sınırlıdır . Kutanöz lupus birçok döküntü ve lezyona (yara) neden olabilir. Kutanöz lupusu olan insanların yaklaşık yüzde 10’unda sistemik lupus gelişir.
- Subakut kutanöz lupus eritematozus (SCLE): Diskoid lupus eritematozus ve sistemik lupus eritematozus arasindaki ara lupus eritematozus alt kümesidir. Esas olarak boyun çevresinde, sırtta, gövdenin önünde ve kolların dış yüzlerinde meydana gelen papüloskuamöz diskoid plaklar veya annüler polisiklik lezyonlar ile karakterizedir.
- Diskoid lupus eritematozus (DLE) : DLE esas olarak güneş ışığına maruz kalan cildi etkiler ve tipik olarak hayati iç organları etkilemez. Diskoid (dairesel) deri lezyonları, lezyonların iyileşmesinden sonra genellikle yara izleri bırakır. Kronik deri lupus eritematozus (CCLE) olarakta bilinir.
- Tumid lupus eritematozus: Tumid lupus eritematozus (TLE) tipik olarak epidermal tutulum olmaksızın dairesel, indüktif, eritematöz, ödemli plaklar olarak ortaya çıkar. Tümör lupus eritematozus (TLE) şu anda kutanöz lupus eritematozusun (CLE) bir alt tipi olarak düşünülse de, TLE, sistemik lupus eritematozusun (SLE) diğer alt tiplerinden farklıdır. SLE ile bu zayıf ilişki ve TLE hastalarında göreli serolojik anormallik eksikliği nedeniyle, bazıları TLE’nin lupustan ayrı bir hastalık olduğunu düşünmektedir.
- İlaca bağlı lupus eritematozus: İlaca bağlı lupus , bazı reçeteli ilaçların neden olduğu lupus benzeri bir hastalıktır. İlaca bağlı lupus belirtileri sistemik lupusun belirtilerine benzer, ancak nadiren büyük organları etkiler. İlaca bağlı lupus ile en sık ilişkili olan ilaçlar hidralazin, prokainamid, isoniazid içeren ilaçlardır. İlaca bağlı lupus erkeklerde daha yaygındır, çünkü bu ilaçları daha sık alırlar. Bununla birlikte, bu ilaçları alan herkes ilaca bağlı lupus geliştirmeyecektir. Lupus benzeri semptomlar genellikle bu ilaçlar durdurulduktan sonraki altı ay içinde kaybolur.
- Neonatal lupus eritematozus: Neonatal lupus gerçek bir lupus biçimi değildir. Lupuslu kadınların bebeklerini etkileyen ve rahimdeki bebeğe etki eden anneden antikorların neden olduğu nadir bir durumdur. Doğumda, bebekte deri döküntüsü, karaciğer problemleri veya düşük kan hücresi sayımı olabilir, ancak bu belirtiler birkaç ay sonra kalıcı bir etkisi olmadan tamamen kaybolur. Yenidoğan lupusu olan bazı bebeklerde de ciddi bir kalp kusuru olabilir. Uygun testlerle, doktorlar artık risk altındaki annelerin çoğunu tanımlayabilir ve bebek doğumda veya doğumdan önce tedavi edilebilir.
Lupus hastalığının belirtileri
Hiçbir lupus vakası tam olarak birbirine benzemez, bu sebeple lupus hastaları birbirinden çok farklı belirtiler gösterebilir. Belirti ve semptomlar aniden ortaya çıkabilir veya yavaş gelişebilir, hafif veya şiddetli olabilir, geçici veya kalıcı olabilir.
Lupusun belirtileri ve semptomları, hangi vücut sistemlerinin hastalıktan etkilendiğine bağlı olarak değişir. En yaygın belirti ve semptomlar şunlardır:
- Yorgunluk
- Ateş
- Eklem ağrısı, sertlik ve şişme
- Yanakları ve burun köprüsünü kaplayan yüzdeki kelebek şeklindeki döküntü veya vücudun başka yerlerindeki döküntüler
- Güneşe maruz kaldığında ortaya çıkan veya kötüleşen cilt lezyonları (ışığa duyarlılık)
- Soğuğa maruz kaldığında veya stresli dönemlerde beyaz veya maviye dönen el ve ayak parmakları (Raynaud fenomeni)
- Nefes darlığı
- Göğüs ağrısı
- Kuru gözler
- Baş ağrısı, hafıza bulanıklığı ve hafıza kaybı
Lupus hastalığının nedenleri
Lupus, bağışıklık sisteminiz vücudunuzdaki sağlıklı dokuya (otoimmün hastalık) saldırdığında ortaya çıkar. Lupus, genetik, hormonal ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklanıyor olabilir.
Lupus için kalıtsal bir yatkınlığı olan insanlar, lupusu tetikleyebilecek bir şeyle temas ettiklerinde hastalığı geliştirebilirler. Bununla birlikte, çoğu durumda lupusun nedeni bilinmemektedir. Bazı potansiyel tetikleyiciler şunlarıdır:
- Güneş ışığı: Güneşe maruz kalmak, lupus cilt lezyonlarına neden olabilir veya duyarlı kişilerde dahili bir yanıtı tetikleyebilir.
- Enfeksiyonlar: Enfeksiyona sahip olmak lupusu başlatabilir veya bazı insanlarda nüksetmeye neden olabilir.
- İlaçlar: Lupus, belirli tansiyon ilaçları, anti-nöbet ilaçları ve antibiyotikler tarafından tetiklenebilir. İlaca bağlı lupusu olan insanlar ilacı almayı bıraktıklarında genellikle daha iyi olurlar. Nadiren, ilaç durdurulduktan sonra bile semptomlar devam edebilir.
Lupus hastalığının risk faktörleri
Lupus riskinizi artırabilecek bir takım faktörler aşağıda listelenmektedir:
- Cinsiyet. Lupus kadınlarda daha yaygındır.
- Yaş. Lupus her yaştan insanı etkilese de, çoğunlukla 15 ila 45 yaşları arasında teşhis edilir.
- Irk. Lupus Afrikalı Amerikalılar, Hispanikler ve Asyalı Amerikalılarda daha yaygındır.
Lupus hastalığının teşhisi
Lupus teşhis edilmesi zor bir hastalıktır, çünkü semptomlar kişiden kişiye değişiklik gösterir ve diğer bazı hastalıklardan farklı olarak, tek bir laboratuvar testi ile teşhis edilemez. Bununla birlikte, belirli klinik kriterler karşılandığında, laboratuvar testleri lupus tanısının doğrulanmasına yardımcı olabilir. Kan tahlilleri ve diğer testler de hastalığın izlenmesine ve tedavinin etkilerini göstermeye yardımcı olabilir.
Laboratuvar testleri
Kan ve idrar testleri şunları içerebilir:
- Tam kan sayımı: Bu test, kırmızı kan hücrelerinde bir protein olan hemoglobin miktarının yanı sıra kırmızı kan hücrelerinin, beyaz kan hücrelerinin ve trombositlerin sayısını ölçer. Sonuçlar, lupusta yaygın olarak görülen aneminiz olduğunu gösterebilir. Lupusta da düşük beyaz kan hücresi veya trombosit sayısı oluşabilir.
- Eritrosit sedimantasyon hızı: Bu kan testi, kırmızı kan hücrelerinin bir saat içinde bir tüpün dibine çökme hızını belirler. Normalden daha hızlı bir oran lupus gibi sistemik bir hastalığı gösterebilir. Sedimantasyon hızı herhangi bir hastalığa özgü değildir. Eritrosit sedimantasyon hızı, lupus, bir enfeksiyon, başka bir enflamatuar durum veya kanseriniz varsa yükselebilir.
- Böbrek ve karaciğer değerlendirmesi: Kan testleri böbreklerinizin ve karaciğerinizin ne kadar iyi çalıştığını değerlendirebilir. Lupus bu organları etkileyebilir.
- İdrar tahlili. İdrarınızın bir örneğinin incelenmesi, lupus böbreklerinizi etkilediğinde ortaya çıkabilecek idrarda artmış protein seviyesi veya kırmızı kan hücreleri gösterebilir.
- Antinükleer antikor (ANA) testi: Bağışıklık sisteminiz tarafından üretilen bu antikorların varlığı için pozitif bir test, uyarılmış bir bağışıklık sistemini gösterir. Lupuslu çoğu insan pozitif ANA testine sahipken, pozitif ANA olan çoğu insanda lupus yoktur. Yani her pozitif ANA sonucu lupus olduğunuz anlamına gelmez. ANA sonucunuz pozitifse, doktorunuz daha spesifik antikor testi önerebilir.
- Antifosfolipid Antikorları (APL): APL fosfolipidlere karşı yönlendirilmiş bir antikor türüdür. APL lupuslu kişilerin% 60’ında bulunur. Onların varlığı bir tanıyı doğrulamaya yardımcı olabilir.
Görüntüleme testleri
Doktorunuz lupusun akciğerlerinizi veya kalbinizi etkilediğinden şüpheleniyorsa, önerebilir:
- Göğüs röntgeni. Göğsünüzün bir görüntüsü, akciğerlerinizde sıvı veya iltihaplanma gösteren anormal gölgeler ortaya çıkarabilir.
- Ekokardiyogram. Bu test, atan kalbinizin gerçek zamanlı görüntülerini üretmek için ses dalgalarını kullanır. Valfleriniz ve kalbinizin diğer kısımları ile ilgili sorunları kontrol edebilir.
Biyopsi
Lupus böbreklerinize birçok farklı şekilde zarar verebilir ve tedaviler, meydana gelen hasar türüne bağlı olarak değişebilir. Bazı durumlarda, en iyi tedavinin ne olabileceğini belirlemek için küçük bir böbrek dokusu örneğini test etmek gerekir. Numune bir iğne ile veya küçük bir insizyonla elde edilebilir.
Deri biyopsisi bazen cildi etkileyen lupus tanısını doğrulamak için yapılır.
Lupus hastalığının tedavisi
Şu anda lupus için kesin bir tedavi olmamasına rağmen, lupus semptomlarınızı yönetmenize ve lupus alevlenmelerini önlemenize yardımcı olacak ilaçlar mevcuttur. Doktorunuz, lupus tedavilerini önerirken lupus semptomlarınızı ve şiddetlerini dikkate alacaktır.
Romatoloji uzmanınızı düzenli olarak görmeniz önemlidir. Bu, durumunuzu daha iyi izlemelerini ve semptomlarınızı yönetmek için tedavi planınızın çalışıp çalışmadığını belirlemelerini sağlar.
Ek olarak, lupus semptomlarınız zamanla değişebilir. Bu nedenle, romatoloji uzmanınız ilaçlarınızı değiştirebilir veya mevcut ilacın dozajını ayarlayabilir.
İlaç tedavisine ek olarak, romatoloji uzmanınız da lupus semptomlarınızı yönetmenize yardımcı olacak yaşam tarzı değişiklikleri önerebilir. Bunlar aşağıdakileri içerebilir:
- Ultraviyole (UV) ışığına aşırı maruz kalmaktan kaçınmak
- Sağlıklı bir diyet
- D vitamini , kalsiyum ve balık yağı gibi semptomları azaltmaya yardımcı olabilecek takviyeler almak
- Düzenli egzersiz
- Sigara ve alkolden uzak durma
Lupus tedavisinde kullanılan ilaçlar
Kullandığınız ilaç belirtilerinize ve şiddetlerine bağlı olabilir. İlaçlar, lupus semptomlarını aşağıdakiler dahil olmak üzere çeşitli şekillerde ele almaya yardımcı olabilir:
- bağışıklık sisteminizi baskılamak
- yaşadığınız enflamasyon veya iltihap miktarını azaltmak
- eklemlerinize veya iç organlarınıza zarar gelmesini önlemeye yardımcı olmak
Lupus ilaçlarına bazı örnekler şunları içerir:
- Steroid olmayan anti-enflamatuar ilaçlar (NSAID’ler) : Bunlar enflamasyon ve ağrıyı azaltabilir. Örnekler arasında ibuprofen ve naproksen gibi reçetesiz satılan ilaçlar yer alır.
- Antimalaryal ilaçlar: Bu ilaçlar bulaşıcı bir hastalık olan sıtmayı tedavi etmek için kullanıldı. Sıtmanın ilaçlara karşı direnç geliştirmesine neden olan organizma nedeniyle, hastalığı tedavi etmek için şimdi daha yeni ilaçlar kullanılıyor. Antimalaryal ilaçlar döküntüler, eklem ağrısı ve yorgunluk gibi lupus semptomlarını giderebilir. Lupus alevlenmelerini durdurmaya da yardımcı olabilirler. Hamilelik sırasında hamilelikle ilgili komplikasyonları ve hastalığın annede kötüleşme riskini azaltmak için önerilir.
- Kortikosteroidler: Bu ilaçlar bağışıklık sisteminizi baskılamaya yardımcı olur, ağrı ve şişliği azaltabilir. Enjeksiyonlar, topikal kremler ve tabletler dahil olmak üzere çeşitli formları mevcuttur. Sık kullanılan bir kortikosteroid örneği prednizon’dur. Kortikosteroidler enfeksiyon ve osteoporoz gibi yan etkilere neden olabilir. Dozu ve kullanım süresini en aza indirmek önemlidir.
- İmmünsüpresif ilaçlar: Bu ilaçlar bağışıklık sisteminizi baskılamak için kullanılır. Çok güçlü oldukları ve vücudunuzun enfeksiyona karşı savunmasını azaltabildiği için, genellikle sadece lupus şiddetli olduğunda veya birçok organı etkilediğinde kullanılır. Ayrıca steroid miktarını ve maruziyetini azaltmak için de kullanılırlar. “Steroid koruyucu ilaçlar” olarak da adlandırılmalarının nedeni budur. Örnekler arasında metotreksat, mikofenolat mofetil, mikofenolik asit ve azatiyoprin bulunur.
- Biyolojik ilaçlar: Biyolojik kökenli ilaçlardan Belimumab (Benlysta) lupusu tedavi etmek için kullanılan bir ilaçtır. Vücudunuzdaki bağışıklık tepkisi için önemli olan bir proteini bloke edebilen bir antikordur.
İlaçlarınızın semptomlarınızı nasıl etkilediğini izlemek önemlidir. İlacınızın yan etkileri varsa veya semptomlarınızı tedavi etmek için artık işe yaramıyorsa, romatoloji uzmanınıza bildirin.
