Mantle Hücreli Lenfoma

Mantle hücreli lenfoma (MCL), agresif ve nadir görülen Non-Hodgkin lenfoma (NHL) türüdür. Tüm NHL vakalarının yaklaşık %6’sını oluşturur. Ortalama tanı yaşı 60’tır.

Mantle hücreli lenfoma, vücudunuzun enfeksiyonlarla savaşmasına yardımcı olan beyaz kan hücrelerinin kanseridir. Beyaz kan hücrelerinin bir türü olan B lenfositlerini etkiler.

Mantle hücreli lenfoma genellikle lenf bezleri, kemik iliği, gastrointestinal sistem, dalak ve karaciğeri etkiler. Lenf bezi ve kemik iliği tutulumu çok yüksek oranda görülür.

Mantle hücreli lenfomanın nedenleri

Mantle hücreli lenfomalı hastaların yaklaşık % 85’inde, bir kromozomun kısa segmentlerinin başka bir kromozoma taşındığı, karşılıklı translokasyon olarak bilinen karakteristik bir genetik lezyon vardır. Mantle hücreli lenfomadaki karakteristik değişiklik 11 ve 14 kromozomlarda meydana gelir ve t (11; 14) olarak adlandırılır. Kromozomal materyalin değişimi, kromozom 11 üzerindeki siklin D1 geninin (şimdi CCND1 olarak anılacaktır) BC yerinde gerçekleşir.Bu değişiklik, hücre bölünmesi ve büyümesinden sorumlu, tümörü uyaran bir protein olan siklin D1’in aşırı üretimine neden olur. Aşırı siklin D1 varlığı mantle hücreli lenfomalı hastaların %90’ında mevcuttur. Bu genetik değişiklik, muhtemelen diğer genetik kusurlarla birlikte mantle hücreli lenfomaya neden olacak şekilde çalışan bir sürücü olarak kabul edilir. Az sayıda hastada t (11; 14) mevcut değildir. Karakteristik translokasyonu olmayan bu hastaların çoğunda, diğer genetik değişiklikler aşırı siklin D1 üretimine neden olur.

Mantle hücreli lenfoma belirtileri

Mantle hücreli lenfoma hastalarının çoğunda birden fazla lenf nodunda ve vücudun diğer bölgelerinde kanser hücreleri bulunur. 

Mantle hücreli lenfomada aşağıdaki semptomlarınız olabilir:

  • İştahsızlık ve kilo kaybı
  • Ateş
  • Gece terlemeleri
  • Mide bulantısı ya da kusma
  • Boynunuzdaki, koltuk altlarınızdaki veya kasıklarınızdaki şişmiş lenf düğümleri
  • Mide ekşimesi, karın ağrısı veya şişkinlik
  • Büyümüş bademcikler
  • Dalak veya karaciğerde büyüme, dolgunluk veya rahatsızlık hissi
  • Alt sırtta basınç veya ağrı, genellikle bir veya her iki bacağa inen ağrı
  • Yorgunluk

Mantle hücreli lenfoma teşhisi

Öncelikle doktorunuz fizik muayene yapacak ve size aşağıdaki gibi sorular soracaktır:

  • Son zamanlarda kilo verdiniz mi?
  • İştahsızlığınız var mı?
  • Kasıklarınızda, koltuk altlarınızda, boynunuzda veya vücudunuzun başka bir kısmında herhangi bir şişme fark ettiniz mi?
  • Alışılmadık derecede yorgun hissediyor musunuz?

Ayrıca doktorunuz boyun, kasık, koltuk altlarınızda şişmiş lenf bezi olup olmadığını, dalak ve karaciğerinize büyüme olup olmadığını kontrol edecektir.

Doktorunuz ayrıca mantle hücreli lenfomayı teşhis etmek için birkaç test kullanabilir:

Kan testleri: Kan testleri, sahip olduğunuz kan hücrelerinin sayısını, böbreklerinizin ve karaciğerinizin ne kadar iyi çalıştığını ve kanda mantle hücreli lenfomaya sahip olduğunuzu gösteren belirli proteinlerin olup olmadığını ortaya çıkarabilir. Mantle hücreli lenfomada, LDH yüksekliği ve beta-2 mikroglobulin yüksekliği hastalığın önemli belirteçlerinden olabilir. Ayrıca LDH ve beta-2 mikroglobulin seviyeleri hastalığın seyrini takip etmek içinde önem taşımaktadır.

Biyopsi : Doktorunuz bir lenf nodundaki doku örneğini kontrol etmek isteyebilir. Bunu yapmak için, tüm lenf düğümünü veya bir kısmını çıkaracaktır. Boynunuzdaki, koltuk altlarındaki ve kasıktaki lenf düğümleri cildinize yakındır. Doktorunuz cildinizi lokal anestezikle uyuşturacaktır. Daha sonra küçük bir kesi yapacaklar ve bir lenf nodu örneğini çıkaracaklardır.

Ayrıca doktorunuz kemik iliği biyopsisi de isteyebilir. Bu prosedürde lenf bezi biyopsisi gibi lokal anestezi ile uygulanır. Bir iğne yardımıyla çıkarılan kemik iliği mikroskop altında incelenir.

 Her iki prosedürde genellikle ayaktan uygulanır, yani hastanede kalmanız gerekmez.

Çıkarılan doku örneklerinin mikroskop altında detaylı olarak incelenmesi kesin tanı için büyük önem taşımaktadır.

BT taraması :  Vücudunuzun içinin detaylı görüntülerini oluşturan bu tetkik, hastalığın yayılımı ve diğer organların durumu hakkında önemli bilgiler verebilir.

PET taraması : Kanserin yayılımı ve evrelemesi için bilgisayarlı tomografi görüntüleri ve rakyoaktif maddeler kullanarak gerçekleştirilen görüntüleme yöntemi, ilk tanıda ve hastalığın takibinde kullanılabilir.

Kolonoskopi : Kolonoskopi uygulamasında, doktorunuz rektumunuza ince, ışıklı bir tüp yerleştirerek kolonunuzun içine bakar. Anestezi ile ağrısız bir şekilde yapılır. Kalın bağırsak, mantle hücreli lenfomalarının yayılması için yaygın bir yerdir.

Mantle hücreli lenfoma evrelemesi

Tanı koyduktan sonra, doktorunuz kanser evrenizi belirleyecektir. Bu, kanserin ne kadar yayıldığını gösterir. Evreleme için yukarıda bahsedilen testlerden yararlanılır.

Aşağıda evreleme kriterleri yer almaktadır.

  • Evre I: Kanser tek bir bölgedeki lenf noduyla sınırlıdır.
  • Evre II: Kanser iki veya daha fazla lenf nodundadır
  • Evre III: Kanser diyaframınızın her iki yanındaki lenf nodlarında ve dalağınızdadır.
  • Evre IV: Yaygın lenf nodu tutulumu ve/veya kemik iliği, dalak gibi diğer organ tutulumu vardır. 

Mantle hücreli lenfoma tedavisi

Mantle hücreli lenfoma tedavisi uygun merkezlerde uzman hematologlar / onkologlar tarafından yürütülür. Hastalığın evresi, hastanın yaşı, hastanın genel sağlık durumu gibi kriterler göz önüne alınarak planlanan birden çok tedavi seçeneği mevcuttur.

Bekle – İzle Yöntemi

Henüz semptomları olmayan ve nispeten az miktarda yavaş büyüyen hastalığı olan hastalar için, bekle-izle yöntemi kabul edilebilir bir seçenek olabilir. Bu strateji ile hastaların genel sağlık ve hastalıkları düzenli kontrol, laboratuvar ve görüntüleme testleri gibi çeşitli değerlendirme prosedürleri ile izlenmektedir. Hastalar lenfoma ile ilişkili semptomlar geliştirmeye başlarsa veya takip ziyaretleri sırasında testlere dayanarak hastalığın ilerlediğine dair işaretler varsa aktif tedaviye başlanır.

Kemoterapi ve İmmünoterapi Kombinasyonu

Mantle hücreli lenfoma tedavisinde kullanılan birden çok kemoterapi kombinasyonu mevcuttur. Bu kemoterapi kombinasyonlarına monoklonal antikor olan rituksimab ilave edilir. Bu tür tedavi kemo-immünoterapi olarak adlandırılır. Rituksimab, mantle hücreli lenfoma hücrelerinin yüzeyindeki antijenleri tanıyarak ve bu antijenlere bağlanarak çalışır. Bunu yaparken B lenfositlerindeki CD20 antijenini hedef alır. Rituksimab’ın mantle hücreli lenfoma tedavisinde kullanılmaya başlasından sonra tedavilerin etkinliği önemli ölçüde artmıştır.

Sık kullanılan rejimler aşağıda yer almaktadır:

  • R-CHOP (rituksimab, siklofosfamid, doksorubisin, vinkristin ve prednizon)
  • Rituximab ile kombinasyon halinde bendamustin
  • Hiper-CVAD (siklofosfamid, doksorubisin, vinkristin, yüksek doz metotreksat ve sitarabin ile değişen deksametazon) + rituksimab
  • R-FCM (rituksimab, fludarabin, siklofosfamid, metotreksat)

Proteozom İnhibitörleri

Bu ilaçlar, hem normal hem de kanser hücrelerindeki proteinlerin ortadan kaldırılması için kritik olan moleküler bir yolu bozar. Bortezomib (Velcade), mantle hücreli lenfoma hastalarının tedavisi için Amerika Birleşik Devletleri Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından onaylanmış bir proteozom inhibitörüdür. Bortezomib (Velcade) ile yapılan son çalışmalar, ilacın birçok geleneksel kemoterapi ajanını tamamladığını göstermiştir. Bortezomib hem birinci basamak tedavide hemde tekrarlayan mantle hücreli lenfoma tedavisinde kullanılabilmektedir.

BTK inhibitörleri

İbrutinib (Imbruvica) ve akalabrutinib (Calquence), iki tip Bruton tirozin kinaz inhibitörleridir (BTK inhibitörleri). 

2013 yılında FDA ibrutinib’i, önceki tedaviden sonra geri dönen veya ilerleyen mantle hücreli lenfoma tedavisi için onayladı. 2017 yılında aynı kullanım için acalabrutinib’i onayladı.

İbrutinib ve acalabrutinib’in MCL için birinci basamak tedavi olarak diğer ilaçlarla birleştirilip birleştirilemeyeceğini öğrenmek için birçok klinik çalışmalar devam etmektedir.

Araştırmacılar ayrıca diğer BTK inhibitörlerini geliştirmek için çalışıyorlar. Örneğin, FDA yakın zamanda BTK inhibitörü zanubrutinib’e hızlandırma ataması verdi. Bu atama, erken çalışmalarda ümit veren ilaçların gelişim ve gözden geçirme sürecinin hızlandırılmasına yardımcı olur.

Lenalidomide

Lenalidomid (Revlimid), immünomodülatör bir ilaçtır. Bağışıklık sisteminizin lenfoma hücrelerine saldırmasına yardımcı olabilir. Ayrıca lenfoma hücrelerinin büyümesini önlemeye yardımcı olabilir.

2013 yılında FDA, önceki iki tedaviden sonra geri dönen veya kötüleşen mantle hücreli lenfoma tedavisi için lenalidomidi onayladı. Nüks veya refrakter mantle hücreli lenfomanız varsa, doktorunuz onu tedavi etmek için lenalidomid reçete edebilir.

Son araştırmalar, lenalidomidin birinci basamak tedavi olarak kemoterapiye bir alternatif sağlayabileceğini düşündürmektedir.

Yakın zamanda yapılan bir faz II klinik çalışması , lenalidomid ve rituksimabın bir kombinasyonunun yaşlı yetişkinlerin remisyon elde etmelerine ve sürdürmelerine yardımcı olduğunu buldu. Bu tedaviyi alan 36 katılımcıdan yüzde 90’ı üç yıl sonra hala yaşıyordu. Katılımcıların yüzde 80’inde kanser ilerlememişti.

Lenalidomidin diğer ilaçlarla güvenli ve etkili bir şekilde birleştirilip birleştirilemeyeceğini öğrenmek için birkaç başka klinik çalışma devam etmektedir.

Radyoimmünoterapi

Radyoizotop partiküllerinin etkinliklerini arttırmak için monoklonal antikorlar ile kombine edilebilir. Radyoaktif antikora bağlanır ve radyasyon kanser hücrelerini öldürür. Mantle hücreli lenfoma tedavisinde tositumomab/iodin I-131 ve itriyum90 ibritumomab tiuksetan ile ilgili çalışmalar sürmektedir.

CAR-T tedavisi

Kimerik antijen reseptörü (CAR) T-hücresi tedavisi, lenfoma ve diğer kan kanseri türlerinin tedavisinde yeni bir yaklaşımdır.

Bu terapide, bilim adamları vücudunuzdan bir T hücresi örneği çıkarır. T hücreleri, bağışıklık sisteminizde önemli bir rol oynayan beyaz kan hücresi türüdür. Bilim adamları, bir laboratuvardaki T hücrelerini genetik olarak değiştirerek kanseri bulup öldürmelerine yardımcı olan bir reseptör ekliyorlar. Hücreleri değiştirdikten sonra, onları vücudunuza geri aşılarlar.

FDA henüz mantle hücreli lenfoma tedavisi için bu tedaviyi onaylamamıştır. Mantle hücreli lenfomalı insanlar için potansiyel faydalarını ve risklerini incelemek için birçok klinik çalışma devam etmektedir.

Kök hücre nakli

Allojenik kök hücre nakli, yüksek doz kemoterapi veya radyasyon terapisi sonrasında kök hücrelerin
bir kişiden diğerine transfer edilmesidir. Bu transplant tipi genellikle 60 yaş altındaki hastalarda
kullanılmaktadır.

Yüksek-doz ilaç terapisi ve otolog kök hücre transplantasyonu (hastanın kendi kök hücrelerinin
toplanması, toplanan materyalin dondurulması, hasta yoğun ilaç tedavisi aldıktan sonra bu
materyalin hastaya geri verilmesini içeren süreç) MCL hastalarında yüksek klinik remisyon
oranlarına neden olmuştur. Fiziksel durumu iyi olan yaşlı hastalar otolog kök hücre
nakline adaydır.

Deneysel tedaviler

Mantle hücreli lenfoma tedavisini iyileştirmek için birçok araştırma devam etmektedir. Bu çalışmalar mantle hücreli lenfoma tedavisinde daha iyi sonuçlar için büyük umut vaat etmektedir. Doktorunuzun uygun bulması durumunda bir klinik çalışmaya katılabilirsiniz.

Mantle hücreli lenfoma prognozu

Son 20 yıl içerisinde mantle hücreli lenfoma tedavisinde birçok iyileşme yaşanmıştır. Yeni tedavi seçenekleri hastalar için eskisine kıyasla daha uzun hastalıksız süre ve daha yüksek bir sağ kalım sunmaktadır.

10 yıl öncesine kadar yayınlanan birçok yazıda mantle hücreli lenfoma için ortalama sağkalım süresi 3-4 yıl olarak belirtilmekteydi. Ancak günümüzde bu süre birçok değerlendirmede 8-10 yıl olarak bulunmaktadır. Mantle hücreli lenfoma ile 20 yıldan uzun yaşayan hastalar mevcuttur.

Cem Mersinli, yazılım alanındaki eğitimini 2005 yılında Ege Üniversitesi'nde tamamlamıştır. Sağlık sektörü ve sağlık hizmetleri pazarlaması özel ilgi ve uzmanlık alanları arasında yer almaktadır. Sağlık alanında literatür incelemeleri ve bilimsel çalışmaların takibini yaparak, konsultasyon.net üzerinde güncel içeriklerin paylaşımını planlamaktadır.

CEVAP VER

Please enter your comment!
Please enter your name here