Glioblastom, çok agresif bir tür beyin tümörüdür. Glioblastoma multiforme, GBM veya GBM4 olarak da bilinir.Yetişkinler arasında en sık görülen malign beyin tümörü türüdür. Genellikle çok agresiftir, yani hızlı büyüyebilir ve hızla yayılabilir. Bununla birlikte, nadiren vücudun diğer bölgelerine yayılabilir.
Glioblastoma, astrositom adı verilen tümör grubunun genel adıdır. Bu tümörler astrositlerle başlar. Astrositler beyninizdeki sinir hücrelerini (nöronları) besleyen ve destekleyen yıldız şekilli hücrelerdir.
Derece 4 astrositom (glioblastoma) nedir?
Beyin ve omurilik boyunca iletimi sağlayan nöron adı verilen sinir hücreleri vardır. Nöronlarımızı çevreleyen glial hücreler denilen yapılar mevcuttur. Glial hücreler nöronlarımıza oksijen ve besin sağlar ayrıca ölü hücreleri uzaklaştırır.
Her biri farklı bir göreve sahip farklı glial hücre türleri vardır. Bunlar, ana tip astrositlerdir, oligodendrositler ve ependimal hücrelerdir.
Beyin tümörleri bu tip gliyal hücrelerin herhangi birinden gelişebilir. (Gliomalar bu tümör grubunun kolektif adıdır.)
Bununla birlikte, gliomların, hangi tip glial hücreden büyüdüğüne göre farklı şekillerde adlandırılır. Beyin tümörleri
astrositlerde geliştiyse astrositomlar, beyin tümörleri oligodendrositlerde geliştiyse oligodendrogliomalar ve ependimal hücrelerde geliştiyse ependimom tümörler olarak adlandırılacaktır.
Astrositomlar en sık görülen glioma türüdür.
Astrositomların tümörlerin gelişim şeklinde göre 4 gruba ayrılır:
- pilositik astrositom (Grade 1)
- düşük dereceli astrositom (Grade 2)
- anaplastik astrositom (Grade 3)
- glioblastoma (Grade 4 astrositom)
Evreleme
Beyin tümörleri Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından, davranışlarına, büyüme hızlarına ve yayılma olasılıklarına göre 1 ile 4 arasında derecelendirilirler.
1 ve 2. sınıflar düşük derecelidir, yavaş büyür, beynin diğer kısımlarına yayılma olasılığı ve nüks oranları daha düşüktür. Tamamen çıkarılabilir. Bazen iyi huylu olarak adlandırılırlar, ancak bu yanıltıcıdır, çünkü büyüdükleri yerde baskı veya tıkanıklık yaratarak ciddi sorunlar yaratabilirler.
2 ve 4. sınıflar yüksek derecelidir, hızlı büyürler ve beynin diğer bölgelerine yayılırlar. Nüks oranları yüksektir, tamamen çıkartılsa bile büyük olasılıkla tekrarlarlar. Genellikle malign veya kanserli olarak adlandırılırlar.
Glioblastoma türleri (Grade 4 astrositom)
İki ana glioblastom türü vardır:
- Primer (novo) glioblastoma.
- Sekonder glioblastom
Primer (novo) glioblastoma
Primer glioblastoma beyinde gelişen ve daha sonra vücudun çeşitli bölgelerine yayılabilen glioblastoma türüdür. Primer glioblastoma çok hızlı gelişip, çok hızlı yayılabilir. Hastalık saptanamayan bir taramadan 3 ay gibi kısa bir süre sonra hastalık tam anlamıyla gelişebilir. Çoğu glioblastoma primer glioblastomadır.
Sekonder glioblastoma
Sekonder glioblastom, daha az yaygındır ve daha yavaş büyür. Genellikle düşük dereceli, daha az agresif bir astrositomdan (grade 2 diffüz astrositomlar veya grade 3 anaplastik astrositomlar) başlar. Primer glioblastomalardan biraz daha iyi prognoza sahiptir.Sekonder glioblastom, primer glioblastoma dönüşebilir. Dönüşüm, 1 yıldan kısa sürede de başlayabilir, 10 yıldan uzunda sürebilir. Fakat dönüşüm gerçekleştiğinde, hastalık çok hızlı ilerler. Gençlerde daha sık görülür.
Glioblastomlara ne sebep olur?
Glioblastomların neden oluştuğu hala bilinmemektedir. Glioblastomların gelişmesinin nedenlerini tespit etmek için, hücrelerde meydana gelebilecek genetik ve moleküler değişiklikler hakkında araştırmalar yoğun bir şekilde devam ediyor.
Normal hücrelerimiz büyür, bölünür ve ölür. Bu süreci genlerimizdeki sinyaller kontrol eder. Bu sinyallerde gerçekleşen bozulmaya mutasyon adı verilir. Genlerdeki mutasyon hücrelerin kontrolsüz büyümesine, olması gerekenden farklı şekilde bölünmesine ve ölmesi gereken zamanda ölmemesine sebep olabiliyor. Bu durumda tümörler ortaya çıkıyor.
Yapılan araştırmalar sonucunda glioblastomlar hakkında fikir verebilecek bazı genlerin keşfinde ilerleme gerçekleşmiştir. İlerleyen yıllarda bu genler hakkında daha fazla bilgi sahibi olunduğunda yeni tedaviler ve hastalığı önleme yöntemleri mümkün olabilecektir.
Glioblastoma semptomları
Glioblastom, beyninizin bazı kısımlarına baskı uyguladığında semptomlara neden olur. Tümör çok büyük değilse, herhangi bir semptomunuz olmayabilir. Hangi belirtilere sahip olduğunuz beyninizde tümörün bulunduğu yere bağlıdır.
Belirtiler şunları içerebilir:
- baş ağrıları
- mide bulantısı ve kusma
- uyuklama
- vücudunun bir tarafında zayıflık
- hafıza kaybı
- konuşma ve dil ile ilgili sorunlar
- kişilik ve ruh hali değişiklikleri
- kas güçsüzlüğü
- çift görme veya bulanık görme
- iştah kaybı
- nöbetler
Glioblastoma teşhisi
Doktorunuz öncelikle şikayetlerinizi dinleyecek ve sonrasında sizi muayene edecektir. Beyin tümörü süphesinde nörolojik muayene ve göz dibi muayenesi öncelikle uygulanan muayene türleridir. Bu muayenede doktorunuz, kas gücü, refleks, koordinasyon, hafıza gibi unsurlarınızı kontrol edecek ve göz dibinizi bir ışık yardımıyla inceleyerek, artmış kafa içi basınç veya diğer tümör belirteçleriyle ilgili kanıt arayacaktır. Muayene sonrasında doktorunuz sizden bazı testler isteyebilir. Bu testler aşağıda listelenmektedir.
Görüntüleme
MR veya BT gibi görüntüleme yöntemleri kullanılarak, herhangi bir tümör olup olmadığının görüntülenmesi sağlanır. MR ve BT tümör tanısı için en sık başvurulan ve güvenilir tetkiklerdir.
Biyopsi
Görüntüleme testleri sonucunda, tümör olduğu tespit edilirse, cerrahi yöntemle tümör çıkartılır ve tümörün türünün tespiti için patolojik inceleme yapılır. Bazı durumlarda biyopsi işlemi, tedavinin bir parçası olan cerrahi ile birleştirilir. Bu yöntemde tümörden sadece bir parça almak yerine, mümkün olan en fazla tümörün çıkarılması hedeflenir. Bu işleme kranyotomi adı verilir.
Biobanking (Biyolojik numune saklanması)
Bu yöntemde tümörünüzün bir parçası uygun koşullarda saklanmaktadır. Bu saklanan numune hastalığın araştırılması için, yeni klinik denemelerde, çeşitli analizlerde kullanılmaktadır. Tümör örneğinizin saklanması, yeni bir ilaç keşfinde, sizin bu ilacı kullanmak için uygun aday olup olmadığınızın tespit edilmesi konusunda çok önemli bir zaman kazandırmaktadır. Bu işlem sadece gerekli ekipman ve lisanslara sahip az sayıda merkezde yapılabilmektedir.
Laboratuvar testleri
Biyopsi veya ameliyattan sonra, tümördeki hücreler bir nöropatolog tarafından laboratuvarda incelenir.
Nöropatolog hücreleri inceleyecek, belirli hücre özellikleri arayacaktır.
Glioblastomda, aşağıdakileri arar:
- Alışılmadık şekil veya özelliklere sahip glial hücreler (bunlara anaplastik gliyal hücreler denir)
- Hızla bölünen hücreler (bunlara mitotik aktivite denir)
- Tümörün daha hızlı büyümesini sağlayan yeni ve kapsamlı damar yapılarının varlığı
- Kontrolsüz hücre ölümü bölgeleri (buna hücre nekrozu denir)
Bunlar bulunursa, tanı glioblastom olacaktır.
Böyle bir incelemede başka tümör türlerine ait karakteristik özelliklerde görülebilir. Bu tarz karışık hücreli tümörlerde, tanı, en yüksek dereceli tümör hücrelerine göre konulur.
Biyomarker testi
Bu analiz, doktorların belirli genlerdeki değişiklikleri aradığı testtir. Bu belirteçler tedaviye ne kadar iyi yanıt vereceğiniz konusunda önemlidir.
Glioblastomlu kişiler için, MGMT adında bir biyomarker testi vardır. Bu test temozolomid isimli ilaca ne kadar iyi yanıt vereceğiniz konusunda fikir verebilir. MGMT metilasyonu olarak adlandırılan uygun bir genetik markere sahip olan insanlar daha iyi hayatta kalma oranlarına sahiptir .
Glioblastoma tedavisi
Glioblastomun tedavisi zor olabilir. Hızlı büyür ve beyinden ameliyatla çıkarılmayı zorlaştıran parmak benzeri çıkıntıları vardır. Bu tümörler ayrıca birçok farklı tipte hücre içerir. Bazı tedaviler bazı hücrelerde iyi sonuç verirken bazılarında iyi çalışmayabilir.
Glioblastom tedavisi genellikle şunları içerir:
- ameliyatla tümörü olabildiğince çıkarmak
- ameliyattan sonra geride kalan kanser hücrelerini öldürmek için radyasyon
- ilaç temozolomid (Temodar) ile kemoterapi
Bu kanseri tedavi etmek için kullanılabilecek diğer ilaçlar şunlardır:
- bevacizumab (Avastin)
- karmustin implantı olan polifeprosan 20 (Gliadel)
- lomustin (Ceenu)
Glioblastom için yeni tedaviler klinik çalışmalarda test edilmektedir. Bu tedaviler şunları içerir:
- immünoterapi – kanser hücrelerini öldürmek için vücudunuzun bağışıklık sistemini kullanma
- gen terapisi – kanseri tedavi etmek için kusurlu genleri sabitleme
- kök hücre tedavisi – kanseri tedavi etmek için kök hücre denilen erken hücreleri kullanma
- aşı tedavisi – kansere karşı savaşmak için vücudunuzun bağışıklık sistemini güçlendirir
- kişiselleştirilmiş tıp – hedefe yönelik terapi olarak da adlandırılır
Bu ve diğer tedaviler onaylanırsa, ilerleyen günlerde glioblastomlu insanlar için görünümü iyileştirebilirler.
Glioblastoma sağkalım
Cerrahi, kemoterapi ve radyasyon tedavisi gören hastalarda glioblastom ile ortalama sağkalım süresi 15 ila 16 aydır.
Doktorlar genellikle glioblastomu olan birinin yaşam beklentisinin ne olacağını tahmin edemezler. Bir kişinin yaşı, tümörünün özellikleri ve genel sağlık durumu sağkalım süresinde rol oynar. Sayısı az olmakla birlikte glioblastoma ile 5 yıldan uzun yaşayan kişilerde vardır.
Glioblastom için sağkalım oranları:
- Bir yıl:% 40,2
- İki yıl:% 17.4
- Beş yıl:% 5.6
Çocuklarda
Yüksek dereceli tümörleri olan çocuklar yetişkinlerden daha uzun süre hayatta kalma eğilimindedir. Glioblastomu olan çocukların yaklaşık yüzde 25’i beş yıl veya daha fazla yaşar.
Yaşam süresinin uzatılması
Yeni tedaviler yaşam beklentisini daha da artırıyor. Tümörleri MGMT metilasyonu olarak adlandırılan uygun bir genetik markere sahip olan insanlar daha iyi hayatta kalma oranlarına sahiptir .
MGMT hasarlı hücreleri onaran bir gendir. Kemoterapi glioblastom hücrelerini öldürdüğünde, MGMT bunları düzeltir. MGMT metilasyonu bu onarımı önler ve daha fazla tümör hücresinin öldürülmesini sağlar.
